2022'de yeni doğan çocuklara en çok Alparslan ismi konmuş...!
Anne babalar son yıllarda çocuklarına pek rastlanılmayan isimler koymak için yarıştalar. Tüm yaşam boyunca “farklı” olabilmek için girişilen amansız yarışta, daha ilk günden avantaj sağlayabilmek için akla hayale gelmeyen isimleri çocuklarına veriyorlar. Alya, Pusat, Ares, Korberk bunlardan bazıları.
Peki eskiden nasıldı? Anne babalar neye göre çocuklarına isim veriyorlardı?
Ünlü vatan şairi Namık Kemal’le başlayalım. Namık Kemal birçok çocuğun isim babasıydı. Asıl adı Mehmet Kemal’di. Kemal ismi Namık Kemal’le birlikte furya halini aldı. Oğlu Ali Ekrem Bolayır, doğan çocuğuna babasının bir romanının ismini koydu: Cezmi! (Cezmi intihar ederek yaşamına son verdi.)
Yemen’de kalan veya esir düşen onlarca şehidimizin çocuklarına Veysel Karani’den hareketle Veysel ismi verildi. Bugün Veysellerin birçoğunun ailesinde Yemen’de şehit düşmüş birilerini bulabilirsiniz.
1908’den itibaren Enver rüzgârı esmeye başladı. Hele 1913’te Edirne’nin geri alınması ve Bab-ı Ali baskınıyla neredeyse doğan her üç çocuktan birine Enver ismi konuldu. Bugün orta yaştaki Enverlerin birçoğu dedesinin ismini taşır ve o da Enver Paşa’nın hürriyet kahramanlığı yıllarının etkisiyle verilen isimlerdir.
Sadece Türkiye’de mi?
Elbette hayır.
Mısır’ın ünlü Cumhurbaşkanı Enver Sedat’ın da Arnavutluk’un komünist lideri Enver Hoca’nın da isim babası Enver Paşa’dır.
Arnavutların demir Leblebisi Enver Hoca tam da Enverlerin, Niyazilerin dağa çıktığı bir tarihte dünyaya gelmişti: 1908!
Hepsinin babaları Enver Paşa’ya hayrandı.
Tıpkı bilim ve düşünce insanımız Niyazi Berkes’in babasının Niyazi ve Enver hayranı olması gibi… Niyazi Berkes’in diğer kardeşinin adı Enver Berkes’ti.
Irak’ın devrik lideri Cemal Abdül-Nasır’ın da isim babası, İttihat Terakki Troykasının üçüncü adamı Cemal Paşa’dır. Cemal Paşa, Irak’tayken onun etkisinde kalan aileler onlarca Arap çocuğa Cemal ismini verdiler.
***
68 eylemcilerinin isimleri neredeyse bir kuşağa isim babalığı yaptı. Ulaşlar, Sinanlar, Taylanlar… Örneğin Nurhak Dağı’nda öldürülen Sinan Cemgil, oğluna birkaç yıl önce öldürülen Taylan Özgür’ün adını koymuştu. Halkın özgürlük, eşitlik ve devrim talepleri o yıllarda hep isimlerde yaşadı. Özgür ve Barış ismi 1970’lerde adeta patlama yaptı. Ulaş, Devrim, Eylem isimleri de onu takip etti.
Ama daha merkeze yakın sayılan solcuların ise 70’lerde iki favori ismi oldu: Ecevit ve Rahşan. Rahşan ve Bülent Ecevit çifti, esen Karaoğlan rüzgârıyla birçok çocuğun ismine esin kaynağı oldular.
Bugün Rahşan ismini taşıyan kızların hemen hemen tamamı 1970 sonrasında dünyaya gelmişlerdir. Ecevitler de öyle.
Acaba 1974 doğumlu kaç erkek çocuğuna Barış ismi kondu? Ecevit’in, Kıbrıs Barış Harekâtı esin vermiş olmasın…
***
1950’ler ise Adnan yıllarıdır. Adnan Menderes’e duyulan sempati birçok çocuğa Adnan ismini verdirmişti. Özellikle Yassıada’dan sonra pek çok kişi tepki olarak çocuğuna Adnan ismini koydu. Adnan Menderes’in amansız muhalifi Osman Bölükbaşı ise yeni doğan oğlunu kundaktayken bırakıp, cezaevine giderken kulağına adını söyledi: “Oğlum senin adını Deniz koydum. Bu memlekette pislik o kadar çok ki, ancak deniz onları süpürür. Hadi göreyim seni!”
12 Eylül sonrasındaki İslamcı etki isimlere de yansıdı.
Muhafazakâr kesim Kürşat’tan, Kağan’dan vazgeçti ve kızlara Büşra, Kübra ve Esra; erkeklere ise Fatih, Mücahit ve Muhammed isimleri konulmaya başlandı.
Etnik ve dinsel etki isimlerde hep belirleyici oldu. Örneğin Aleviler, Yavuz Sultan Selim’den dolayı Yavuz ismine hep uzak durdular. Ali, Haydar, Hasan, Hüseyin, Düzgün onların favori isimleri oldu.
Hep aklımı kurcalar… Bir halk kahramanı olarak yediden yetmişe hepimizin sevdiği Nasreddin (Hoca) ismini neden kimse kullanmadı? Siz Nasreddin isimli biriyle hiç karşılaştınız mı?
***
Devam edelim…
Futbol ise her zamanki ilham kaynağımız oldu. 1960’larda Metin ve Can; 1970’lerde ise Cemil, Fenerbahçe - Galatasaray rekabetinin eseriydi.
***
Hatırlayanınız vardır. TRT’de 70’lerde yayınlanan “Logan’ın Kaçışı” adlı bir bilim kurgu dizisi vardı. Başrollerdeki Jessica ve Logan karakterlerinden etkilenen bir vatandaşımız, çocuklarına Jessica ve Logan ismini koymuştu. Daha sonra nüfus müdürlüğünün itirazı üzerine isimleri düzeltmek zorunda kalmıştı.
***
Gelelim 2022’nin en çok konulan isimlerine…
Nüfus Müdürlüğü'nün verilerine göre, 2022’de erkek çocuklarına Alparslan; kız çocuklarına ise en çok Zeynep ismi konmuş.
Milliyetçi yükseliş ne kadar etkilidir bilemem ama TRT’de yayınlanan "Alpaslan – Büyük Selçuklu" dizisi 2022’nin en çok izlenen dizisiydi. Zeynep de çok tutan dizilerin en sevilen başrol isimleri.
Sanırım halkımız artık çocuklarına politik kahramanlardan çok dizi oyuncularından isim seçiyor.
