ABD'de başkanlık yarışı bugün ön seçimle başlıyor

ABD'de kasımdaki başkanlık seçimleri için geri sayım sürerken hazirana kadar devam edecek ön seçim süreci bugün Iowa'da başlıyor.

Amerikan halkı, her dört yılda bir yapılan başkanlık seçimleri için önce aday adayları arasından kendi partilerinin başkan adaylarını seçmek üzere ön seçim sürecinde oy kullanacak, ardından Demokrat Parti adayı ile Cumhuriyetçi Parti adayı arasındaki tercihini 5 Kasım'da yapacak.

2020 yılındaki kritik seçimlerde olduğu gibi Biden ile Trump'ı karşı karşıya getirmesi beklenen yarışın galibi, 20 Ocak 2025'te yemin ederek ABD'nin 47. başkanı olacak.

5 Kasım'da başkanlık seçimleriyle birlikte yapılacak Kongre seçimlerinde ise 100 üyesi bulunan Senato'nun üçte biri ve 435 üyesi bulunan Temsilciler Meclisi'nin tamamı değişecek.

ABD'DE SEÇİM TAKVİMİ NASIL İŞLİYOR?

ABD'de 15 Ocak'ta Iowa'da başlayan ön seçim süreci, 8 Haziran'daki son ön seçimlerle tamamlanacak ve 50 eyalet ile bağlı bölgelerde halk hem Demokrat Parti hem de Cumhuriyetçi Parti'nin aday adayları arasından tercihini yapacak.

Bazı eyaletlerde hem Demokrat Parti hem de Cumhuriyetçi Parti aynı gün ön seçim yaparken bazı eyaletlerde ise iki parti farklı zamanlarda ön seçim düzenleyecek.

Ön seçimlerde birçok eyalette "primary" denen ve seçmenlerin geleneksel olarak sandığa gidip oy verdikleri sistem kullanılırken bazı eyaletlerde ise parti toplantısı formatında yapılan ve "caucus" denilen sistem tercih ediliyor.

ABD'de başkanlık seçimleri geleneksel olarak Iowa'da başlarken 23 Ocak'ta New Hampshire, 3 Şubat'ta Güney Carolina, 6 Şubat'ta Nevada, 24 Şubat'ta Güney Carolina, 27 Şubat'ta Michigan, 2 Mart'ta Idaho ile Missouri, 3 Mart'ta başkent Washington DC (Cumhuriyetçiler), 4 Mart'ta ise Kuzey Dakota'daki seçmenler, kendi partilerinin ön seçimlerinde oy kullanacak.

EN KRİTİK GÜN "SÜPER SALI" 5 MART'TA

Başkanlık yarışının en kritik günlerinden biri kabul edilen ve çok sayıda eyalette ön seçimlerin yapıldığı "Süper Salı" olan 5 Mart'ta Alabama, Alaska, Amerikan Samoası, Arkansas, California, Colorado, Iowa, Maine, Massachusetts, Minnesota, Kuzey Carolina, Oklahoma, Tennessee, Texas, Utah, Vermont ve Virginia'da ön seçimler gerçekleştirilecek.

16 eyalette seçmenlerin aday adayları arasından tercihlerini yapacağı Süper Salı'da kazançlı çıkan adayların yarışta rakiplerinin önüne geçme ihtimali önemli ölçüde artıyor.

Ön seçim süreci 12 Mart'ta Georgia, Hawaii, Mississippi, Washington ve Kuzey Mariana Adaları, 16 Mart'ta Guam, 19 Mart'ta ise kritik eyaletlerden Arizona, Florida, Illinois, Kansas ve Ohio'daki seçimlerle devam edecek.

23 Mart'taki Louisiana ve Missouri'deki ön seçimleri 30 Mart'taki Kuzey Dakota ön seçimleri izleyecek.

Connecticut, Delaware, New York, Rhode Island ve Wisconsin eyaletlerindeki ön seçimler 2 Nisan'da gerçekleştirilecek, 6 Nisan'da da Alaska, Hawaii ve Kuzey Dakota'daki seçmenler tercihlerini yapacak.

Demokratlar Wyoming'da 13 Nisan'da, Cumhuriyetçiler ise 18 Nisan'da ön seçimlerini yapacak, 21 Nisan'da Puerto Rico'da Cumhuriyetçiler, 28 Nisan'da da Cumhuriyetçiler oylarını kullanacak. 23 Nisan'da ise kritik eyaletlerden Pennsylvania'da ön seçimler gerçekleştirilecek.

Mayıs ayının 7'sinde Indiana, 14'ünde Maryland, Nebraska ve Batı Virginia, 21'inde ise Kentucky ve Oregon'da ön seçimler düzenlenecek.

4 Haziran'da Montana, New Jersey, New Mexico, Güney Dakota ve başkent Washington DC'deki (Demokratlar) seçmenler, aday adayları arasından tercih yapacak.

ABD'de ön seçim süreci, 8 Haziran'daki Guam ve Virgin Adaları'nda yapılacak ön seçimlerle son bulacak.

RESMİ ADAYLAR TEMMUZ VE AĞUSTOS'TA KESİNLEŞECEK

Haziranda tamamlanacak ön seçim sürecinde her eyaletten belirlenen parti delegeleri, parti kongrelerinde aday adaylarına oy vererek söz konusu ismin o partinin resmi adayı olmasını sağlıyor.

Bu yıl Cumhuriyetçi Parti, 15-18 Temmuz'da Milwaukee'de düzenleyeceği parti kongresi ile başkan adayını resmen belirleyecek, Demokrat Parti ise 19-22 Ağustos'ta Illinois'deki parti kongresinde kendi başkan adayını açıklayacak.

Demokratların başkan adayı ile Cumhuriyetçilerin başkan adayını karşı karşıya getirecek canlı televizyon yayınları ise 16 Eylül, 1 Ekim ve 9 Ekim tarihlerinde yapılacak.

EN FAZLA DELEGEYE ULAŞAN BAŞKANLIK KOLTUĞUNA OTURUYOR

Amerikan seçim sistemi, en fazla oyu alan adayın değil daha fazla delegeye ulaşan adayın başkanlık koltuğuna oturduğu yapıya dayanıyor.

ABD'de "Seçiciler Kurulu" (Electoral College) adı verilen ve ülkenin anayasasında yer alan bu sistemde her eyalete farklı ağırlıklarla dağıtılmış toplam 538 delege bulunuyor ve bu sayının yarıdan 1 fazlasına yani 270 delegeye ulaşan aday, başkan olmaya hak kazanıyor.

Bu sistemde seçmenler, esasen doğrudan başkan adayına değil eyaletin Seçiciler Kurulu üyelerine oy veriyor. Bu üyelerin görevi, ABD'nin başkanı ve başkan yardımcısını seçmek oluyor.

Kurul, her 4 yılda bir seçimlerden birkaç hafta sonra toplanarak bu görevini yerine getiriyor. Bu yılki başkanlık seçimlerinin ardından şekillenecek Seçiciler Kurulu, 17 Aralık'ta başkent Washington'da bir araya gelerek başkan ve başkan yardımcısını resmen belirleyecek.

ABD'de her eyaletin Seçiciler Kurulunda kaç delegenin olacağı ise eyaletin nüfusuna göre belirleniyor. Her eyalet, ABD Kongresi'nin iki kanadı Senato (100) ve Temsilciler Meclisİ'ndeki (435) toplam üye sayısı kadar delegeye sahip oluyor. Ayrıca Kongre'de temsilcisi olmayan başkent Washington'ın da Seçiciler Kurulu'nda 3 üyesi bulunuyor.

Örneğin California, 54 delege ile Seçiciler Kurulunda en çok üyesi bulunan eyalet olarak öne çıkarken Texas'ın 40, Florida'nın 30, New York'un 28, Illinois ve Pennsylvania'nın 19'ar delegesi yer alıyor.

2020'deki genel oy sayımına göre yeniden dağıtılan delege sayılarının, bir önceki delege dağılımına kıyasla Cumhuriyetçilerin 3 delege daha fazla kazanmasına imkan vereceği öngörülüyor.

Eyaletlerin birçoğunda o eyalette çoğunluğu kazanan aday, bu eyaletteki tüm delegelerin oyunu almaya hak kazanıyor. Örneğin, Texas eyaletinde bir aday, oyların yüzde 50,1'ini bile alsa 40 delegenin tamamına sahip oluyor.

Ülkede birçok eyalet, geleneksel olarak Cumhuriyetçi ya da Demokrat çoğunlukta ve bu eyaletlerde adaylara kesin gözüyle bakıyor ancak farklı seçimlerde farklı parti adaylarına yönelen eyaletlere "kararsız eyaletler" ya da "salıncak eyaletler" deniliyor ve esasen seçimin kaderini bu eyaletler belirliyor.

2024 seçimleri için Kuzey Carolina, Georgia, Pennsylvania, Wisconsin, Arizona ve Michigan'ın kararsız eyaletler olarak seçimin kaderini belirlemede önemli rol oynayacağı tahmin ediliyor.

Öte yandan özellikle Michigan'da yoğunlaşan Müslüman Amerikalı nüfusun, Gazze'deki tutumu dolayısıyla Biden'a oy vermeyebileceği, bunun da kritik eyaletteki seçim sonucunu etkileyeceği yorumları yapılıyor.

ADAYLAR KİMLER?

2020'deki seçimlerde Trump'a üstünlük sağlayarak ABD Başkanı olan Joe Biden, Demokratların parti kongresi ağustosta yapılacak olsa da partinin kesin adayı konumunda. 81 yaşında ülke tarihinin en yaşlı başkanı olarak yarışa girecek Biden, 25 Nisan 2023'te yeniden başkan seçilmek istediğini resmen açıklamıştı.

Herhangi bir şansları bulunmasa da Demokrat Partide yarışan giren diğer iki aday adayı ise Minnesota Vekili Dean Phillips ile yazar Marianne Williamson.

Diğer yandan 2016-2020 yıllarında ülkede başkanlık koltuğunda oturan 77 yaşındaki Trump ise Cumhuriyetçilerin açık ara en güçlü adayı durumunda.

Trump'ın yanı sıra Cumhuriyetçi Partide ismi öne çıkan diğer adaylar, ABD'nin eski BM Daimi Temsilcisi Nikki Haley, Florida Valisi Ron DeSantis, yatırımcı Vivek Ramaswamy, eski Arkansas Valisi Asa Hutchinson şeklinde sıralanıyor.

Trump, ülke geneli Cumhuriyetçi seçmen anketlerinde yüzde 60'ların üzerinde desteğe sahipken en yakın rakibi Haley'in oy oranları yüzde 11'ler düzeyinde seyrediyor.

Diğer yandan, ülke genelinde yapılan anketlerin ortalamalarına göre muhtemel eşleşmede Trump yüzde 46, Biden ise yüzde 44,8 düzeyinde oy alıyor.