AYIPLI HİZMETTE TÜKETİCİNİN HAKLARI
Özellikte internet ortamındaki, ilan ve reklamların artmasıyla beraber daha sık hayatımıza giren bu tekliflerin kabul edilmesi sonrasında ifa aşamasında ayıplı hizmetlerle karşı karşıya kalınabileceği, sağlayıcının taahhüt etmiş olduğu bu hizmetleri yerine getirirken ne gibi ayıplı hizmetlerin karşımıza çıkabileceği, ayıplı hizmetlere karşı tüketicinin nasıl bir yol izlemesi gerektiğini ele aldığımız yazımızı birlikte inceleyelim.
Hizmet Nedir?
Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanuna göre hizmet, bir ücret veya menfaat karşılığı yapılan ya da yapılması taahhüt edilen mal sağlama dışındaki her türlü tüketici işlemidir. Bir binanın boyanması, elektronik bir eşyanın onarılması, inşaat yapılması gibi sadece bedeni emeğin söz konusu olduğu bir hizmet mümkün olabileceği gibi bir mimari plan veya projenin çizilmesi, sipariş üzerine bir telif eserinin hazırlanması gibi fikri emeğin de söz konusu olduğu durumlar birer hizmet örneğidir. Aynı zamanda hasta ve hekim veya hasta ve hastane arasındaki hukuki ilişkide de ayıplı hizmet ilkelerinin geçerli olduğu hallerde tarafların birbirine karşı sorumluluğu bulunmaktadır.
Ayıplı Hizmet Nedir?
Genel anlamda hizmet sağlayıcısı tarafından bildirilen, internet portalında veya reklam ve ilanlarında yer alan özellikleri taşımayan ya da yararlanma amacı bakımından değerini veya tüketicinin ondan makul olarak beklediği faydaları azaltan veya ortadan kaldıran maddi, hukuki veya ekonomik eksiklikler içeren hizmetlerdir. Örnek vermek gerekirse terzinin paça kısaltma için verdiği hizmette, terzinin yanlış dikmesi sonucu pantolon çok kısalmışsa burada maddi ayıp, elektrik tüketiminin azalması vadedilerek yapılmış olan aracın daha fazla elektrik tüketmeye başlaması ekonomik ayıp, trafikte kullanılabilmesi için belirli bir ağırlıkta üretilmesi gereken motorların bu ağırlığı geçerek üretilmesi hizmeti ise hukuki ayıptır.
Ayıplı Hizmetten Sorumluluk
Sağlayıcı, hizmeti sözleşmeye uygun olarak ifa etmekle yükümlüdür. Yukarıda örnek verildiği üzere bir ücret veya menfaat karşılığı yapılan ya da yapılması taahhüt edilen mal sağlama dışındaki her türlü tüketici işlemine karşı hizmet sağlayıcısının sorumluluğu bulunmaktadır. Ancak sağlayıcının ayıplı hizmetten sorumlu tutulabilmesi için hizmetten beklenen verimin hiç alınmaması veya ayıbın verimi azaltacak ölçüde olması, ayıbın yarar ve hasarın tüketiciye geçtiği anda mevcut olması, hizmetin sunulmadan önce ayıplı olduğunun bilinmemesi, tüketicinin hizmetin ayıplı olduğunu 30 gün içerisinde sağlayıcıya bildirmiş olması gerekmektedir. Belirtmekte fayda var ki bir hizmet sözleşmesine satıcının sorumluluğuna kısıtlama getiren maddelerin müzakere sonrasında konulmuş olması gerekmekte olup tek taraflı sağlayıcı tarafından konulmuş olan sorumsuzluk kayıtları ise yapılmamış sayılmaktadır.
Hizmetin Ayıplı Olması Halinde Tüketicinin Seçimlik Hakları
Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanun hükmünce ayıplı hizmete karşı tüketiciye dört seçimlik hak tanınmıştır. Bunlar; hizmetin ayıplı olması halinde hizmetin yeniden görülmesini isteme, hizmet sonucu ortaya çıkan eserin ücretsiz onarımını isteme, sözleşmeden dönme, ayıp oranında bedel indirimini talep etmedir. Belirli şartlar dahilinde tüketici, tek taraflı yapacağı bildirimle istediği hakkı seçebilmekte olup sağlayıcı, tüketicinin seçtiği hakkı yerine getirmekle yükümlüdür. Aynı zamanda bu yükümlülüğü yerine getirirken de ortaya çıkan masraflardan ayıplı hizmeti veren sağlayıcı sorumludur. Bunlarla birlikte tüketici, hizmetin ayıplı olması sebebiyle uğramış olduğu zararları giderilmek için sağlayıcının sözleşmeye aykırı davranması nedeniyle sağlayıcıdan Türk Borçlar Kanunu hükümleri uyarınca tazminat talep edebilmektedir.
Zamanaşımı Ne Kadar?
Kanunlarda veya taraflar arasındaki sözleşmede daha uzun bir süre belirlenmediği takdirde, ayıplı hizmetten sorumluluk, ayıp daha sonra ortaya çıkmış olsa bile, hizmetin ifası tarihinden itibaren iki yıllık zamanaşımına tabidir. Ayıp, ağır kusur ya da hile ile gizlenmiş olması halinde ise zamanaşımı hükümleri uygulanmaz.
Uyuşmazlık Halinde Nereye Başvurulacak?
Bu gibi ayıplı hizmetler karşısında tüketiciler ile satıcılar arasında anlaşma sağlanamadığı hallerde ise 6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanun kapsamında 15.430 TL parasal sınır dâhilindeki uyuşmazlıklarda Tüketici Hakeme Heyetine başvuru yapılabilmektedir. (Kanunda yapılan değişiklik ile yasal sınır 1 Ekim 2022 Tarihinden itibaren 30.000 TL’ye çıkarılmıştır.) Belirtilen parasal sınırın üstünde kalan tüketici uyuşmazlıklarında ise arabulucu ile gerekli başvuru süreci tamamlanarak tüketici mahkemesi nezdinde başvuru yapılabilmektedir.