Kısa çalışmada prim eksiği sorunu: Emekliliği geciktirebilir

Kısa çalışma sırasında yatırılmayan primler için borçlanma hakkı verilmeli

Yüz binlerce işçi mart ayından beri kısa çalışma ödeneğinden yararlandığı için sigorta primleri ya hiç yatırılmıyor, ya da sadece çalıştıkları günlere ait primleri yatırılıyor. Emeklilik tarihi yakın olup, primleri eksik olanların emekliliklerinin gecikmesi riski bulunuyor. Mevcut kanuna göre kısa çalışmada geçen süreler için borçlanma yapılamıyor. Çalışanların bu konudaki beklentisinin karşılanabilmesi için yasa değişikliği gerekiyor. Ahmet Kıvanç, yanıtladı.

Tam zamanlı çalışmakta olan işçinin kısa çalışma kapsamında gösterilmesi veya işçinin kısa çalışma kapsamında gösterildiği saatlerde iş yerinden veya evden çalıştırılmasının iki boyutu var. Birincisi, bu durum şikayet üzerine veya denetim sonucu tespit edildiğinde işçilere verilen ödenekler faiziyle işverenden alınır.

İkinci boyutu ise işçi ile işveren arasındaki hukuki duruma ilişkindir. Kısa çalışma kapsamındaki saatlerde işçinin çalıştırılması veya tam zamanlı çalıştığı halde kısa çalışma kapsamında gösterilmesi işçinin ücretinin ödenmediği, sosyal güvenlik primlerinin yatırılmadığı anlamına gelir. Ücreti ödenmeyen, sigorta primi yatırılmayan işçi bunu haklı fesih gerekçesi yaparak, kıdem tazminatı talep edebilir. Tam zamanlı çalıştığınız halde kısa çalışmada gösterildiğinizi kanıtlayabilirseniz, hizmet tespiti davası açtığınızda ödenmeyen sigorta primlerinizin yatırılmasını sağlayabilirsiniz.

Kısa çalışma döneminde primlerin yatırılamaması, emeklilik yaşını yakın tarihte dolduracak fakat prim günü eksik olanların emeklilik tarihini geciktirebilir. Yaklaşık 3.5 milyon kişi kısa çalışma kapsamında yer aldı. Halen de 1 milyonu aşkın kişi kısa çalışmaya devam ediyor.

Sosyal güvenlikte hangi durumda borçlanma yapılabileceği, 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 41. maddesinde düzenlenmiştir. Kısa çalışma süresi, borçlanma yapılabilecek süreler arasında yer almamaktadır. Dolayısıyla, kısa çalışma nedeniyle yatırılmayan primleri borçlanma imkanı bulunmamaktadır. Emeklilik tarihinde gecikme riski bulunan kişilerin mağduriyetinin önlenebilmesi için yasa değişikliği yapılması gerekir. Böylece, ihtiyacı olan kişilerin mağduriyeti önleri.

İŞ YERİNDE SADECE BİR İŞÇİNİN ÜCRETSİZ İZNE ÇIKARTILMASI MOBBİNG MİDİR?

Bir belediye şirketinde çalışıyorum. Şirketin mali durumu çok iyi, zarar etmesi mümkün değil. Şirket beni ücretsiz izne çıkardı. Başka ücretsiz izne çıkarılan çalışan da yoktur. İşten çıkarma yasağı kalkana kadar ücretsiz iznimin devam edeceğini belirttiler. Sorularım şunlar: Nakdi ücret desteği alabilecek miyim? Bana uygulanan bu zoraki izni İş Teftiş İstanbul Grup Başkanlığı’na şikayet edebilir miyim? Böyle bir hakkım var mı? Bu bir mobbing değil midir? (Ahmet P.)

Ücretsiz izin konusu 4857 sayılı İş Kanunu’nun geçici 10. maddesi ile 4447 Sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’nun Geçici 26. maddesinde düzenlenmektedir. Geçici 10. Madde “Her türlü iş veya hizmet sözleşmesi” ile çalışanlar için işten çıkarma yasağı getirirken, işverene, yasak boyunca işçilerini topluca veya kısmen ücretsiz izne çıkarma hakkı tanıyor. Ücretsiz izne çıkarma konusunda herhangi bir kriter öngörülmüyor.

Geçici 26. Madde ise ücretsiz izne çıkartılanlara günlük 39.24 TL nakdi ücret desteği verilmesini düzenliyor.

Kanunda, kamuya ait şirketler ile belediye şirketlerinde çalışanlar konusunda bir sınırlama bulunmuyor.

Bu genel bilgilerin ardından sorularınıza gelince, ücretsiz izinde olduğunuz süre boyunca aylık 1168 TL nakdi ücret desteği alabilirsiniz.

Normalde rızası dışında ücretsiz izne çıkartılan işçi haklı fesih yaparak, kıdem tazminatı alabilir. Ancak, işten çıkarma yasağı döneminde ücretsiz izne çıkartılan işçi bunu haklı fesih sebebi yapamıyor. Şikayet edebilirsiniz ama sonuç alabileceğinizi düşünmüyorum. Bununla birlikte, iş yerinde sadece sizin ücretsiz izne çıkartılmanız, işverenin eşit davranma ilkesine aykırıdır. Bu durum mobbing olarak da değerlendirilebilir. Bu gerekçe ile dava açabilirsiniz.

KISA ÇALIŞMA GEREKÇESİYLE İŞTEN ÇIKAN İHBAR KIDEM TAZMİNATI ALABİLİR Mİ?

Pandemi dolayısıyla mayıs ayından itibaren sigortam donduruldu ve kısa çalışma ödeneğinden yararlanmaya başladım. İş yeri 24 Temmuz’dan itibaren tekrar açıldı fakat kısa çalışma ödeneği devam etmekte. Herhangi bir ücret almamakla birlikte iş yerinde çalışmaktayız. Sadece kısa çalışma ödeneğinden faydalanmaktayız. Şu an iş yerinden çıkarsam kıdem ve ihbar tazminatımı alabilir miyim? (Yüksel D.)

Kendi isteğinizle işten ayrıldığınızda hiçbir şekilde ihbar tazminatı alamazsınız. Kıdem tazminatı alabilmeniz için ise haklı fesih yapmalısınız. İş yerinde çalıştığınız halde sadece kısa çalışma ödeneği alıyor, işveren ayrıca ücret ödemiyorsa bu sizin açınızdan başlı başına haklı fesih sebebidir. Çünkü işveren, çalıştığınız halde ücretinizi ödemiyor, sigorta priminizi yatırmıyor demektir. Hukuki yardım alarak haklı fesih yaptığınızda kıdem tazminatınızı talep edebilir, çalıştığınız sürelerin sigorta primini mahkeme kararıyla hizmetinize saydırabilirsiniz.