Doğrudan satım nedir, nasıl yapılır? Türkiye'de doğrudan satım işlemleri! İşte, doğrudan satım yapılan menkul değerler

Doğrudan satım veya diğer adıyla kesin satım işlemleri, merkez bankalarının açık piyasa işlemleri çerçevesinde piyasaya yani bankalara veya aracı kurumlara doğrudan taşınır değer satması olarak açıklanır. Doğrudan satım, piyasadaki likidite yani nakit fazlası durumundan parayı piyasadan çekmek amacıyla başvurulan bir yöntemdir.

CAN MUTABAKANİ

DOĞRUDAN SATIM NEDİR, NASIL YAPILIR?

Doğrudan satımla ilgili bilgi sahibi olabilmek için öncelikle açık piyasa işlemlerine değinmek gerekir. Merkez Bankası piyasadaki parayı zaman zaman azaltmak durumunda kalır. Bu amaçla devletin sahip olduğu hazine bonosu, devlet tahvili, altın ve dövizin satımını yine devlet adına yapar.

Banka rezervleri ile oynayarak para arzını istediği yönde kontrol etmeyi amaçlayan merkez bankası piyasada ürün ve hizmet miktarı ve bu ürün ve hizmetlerin fiyatları üzerinde de etkiler bırakır. Piyasada likidite fazlası varsa satım yapar.

Depo, repo, ters repo ve doğrudan satım gibi doğrudan alım da açık piyasa işlemlerindendir.

TÜRKİYEDE DOĞRUDAN SATIM İŞLEMLERİ

Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası doğrudan satım gibi piyasa işlemlerini Para Piyasası Müdürlüklüleri aracılığı ile yürütür.

Türkiye’de ve tüm dünyada bu tür açık piyasa işlemleri, Merkez Bankası tarafından finans piyasasındaki kısa vadeli faiz oranlarının kontrollü oluşmasını sağlamak ve likiditeyi düzenlemek için yapılır.

Tahvil, bono vb. satımlar yapılır. Bu amaçla merkez bankası faizlerin aşırı yükseldiği durumlarda piyasaya, sahip olduğu devlete ait tahvil veya bonoları satarak faiz oranlarının yükselmesini engeller. Satımı açık piyasa işlemlerine açık kurumlara yapabilir.

DOĞRUDAN SATIM YAPILAN MENKUL DEĞERLER

• Hazine bonosu satışları
• Tahvillerin satışı
• Banka bono satışları
• Finansman bonoları satımları
• Döviz satımları
• Vb. menkul değerler doğrudan satım yapılan değerler arasında sayılabilir.

Doğrudan satım işlemleri iki şekilde yapılır; İhale ile Gerçekleştirilen Doğrudan Satım
Kotasyon Yöntemiyle Gerçekleştirilen Doğrudan Satım.

Açık piyasa işlemlerinin sınırları ve koşulları Merkez Bankası Kanunu’nun 52’inci ve 56’ıncı maddeleriyle belirlenmiştir. Bu anlamda dolaşımdaki paranın kontrolü ve denetimi konusunda tek yetkili Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankasıdır. Merkez bankası açık piyasa işlemlerine açık banka vb. aracı kurumlar vasıtasıyla alım yapar.

Doğrudan satım işlemlerinde herhangi bir süre koşulu veya kısıtlaması söz konusu değildir. Buradaki temel amaç piyasadaki likidite yani nakit fazlasını ortadan kaldırmak için piyasadaki nakdi çekmektir; devlete ait değerleri piyasaya satmaktır.

Satım yaparak piyasadaki parayı bünyesinde toplayan merkez bankası piyasadaki likidite fazlasını eritmiş olur. Bu sayede piyasadan para çekmiş olur.

UYGULANAN DARALTICI PARA POLİTİKALARI

Açık piyasa işlemleri çerçevesinde merkez bankasının piyasaya doğrudan taşınır değer satması ve piyasadan alacak/para çekmesiyle aslında daraltıcı para politikası uygulanmış olur.

DOĞRUDAN SATIM İLE ENFLASYON ÖNLENİR

Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası’nın son açıklamalarına göre 2022 yılı sonunda enflasyon yüzde 42,8’e kadar yükselecek. Tahminler ve gidişat bu şekildeyken merkez bankası doğrudan satımlar yaparak sıkı (daraltıcı) para politikası uygulamasına başvurabilir. Bu durum faiz oranlarının yükselmesini engelleyecek dolayısıyla enflasyonu önleyecektir.
Enflasyonu önlemede birincil derece etki eden daraltıcı para politikası için doğrudan satım yapılması gerekir. Doğrudan satım ile de piyasadan fazla paranın çekilmesi ve faiz oranlarının düşüşü mümkün olacaktır.