Emre Özpeynirci: 2.el araçları 5 kat pahalıya kiralıyoruz
Çok değil 2021 yılı sonunda “Çip krizi asıl filoyu vurdu” yorumunu yapmıştım. Çünkü araç bulunurluğunda yaşanan sorunlar nedeniyle otomotiv sektörünün önceliğinin perakende olduğu ortadaydı. Sektör yetkilileri de bu çerçevede, tedarik problemleri nedeniyle genel olarak filo satışlarını azaltıp, önceliği perakende talebini karşılamaya verdiklerini aktarmıştı. Sonuçta arz kısıtlı olunca iskontolu filo satışı yerine kârlılığın ön planda tutulduğu bir dönem yaşıyoruz. Peki öncelik perakende olunca, filo kiralamadaki araç sayısı bundan ne kadar etkilendi?
İşte bunun cevabı da Tüm Oto Kiralama Kuruluşları Derneği’nin (TOKKDER) açıkladığı raporlarda net olarak yer alıyor. Araç kiralama sektörünün 2017 yılı sonunda 366 bin adet ile rekor seviyede olan filosu, 2020 yılında 263 adede gerilerken, 2021 yılında ise yüzde 9.4’lük daralma ile 238 bin adede kadar indi.
Kredi muslukları kesildi
2022 yılına gelindiğinde ise tedarik sıkıntısının devam ettiği ortada. Bu da kiralama şirketlerinin alımlarındaki en büyük etkenlerden biri. Ama diğer önemli bir sıkıntı kredi musluklarının kesilmesi. Bankalar filo şirketlerine neredeyse kredi vermiyorlar. Ortada para olmayınca da araç bulunsa bile alınamıyor. Bunlar üst üste gelince 2022’nin ilk 6 ayında kiralama şirketleri ancak 30 bin 500 adet yeni araç alabilmiş. Bu 2021’in sonuna göre kiralık araç parkının yüzde 1,4 artarak 241 bin 500 adede ulaştığını gösterse de kiradaki aktif araç sayısının 225 bin adet civarına gerilemesi net bir şekilde sektördeki stok ve ikame araç sıkıntısını gözler önüne seriyor.
Müşteri hızla azalıyor
Diğer taraftan kiralama sektöründe müşteri sayısı 2018 başında 64 bin iken bugün 28 bin seviyelerinde. Yani yaklaşık 5 yılda Türkiye’de kiralık araç sayısı 125 bin, araç kiralayan müşteri sayısı ise 36 bine yakın azaldı. Asıl çarpıcı veri ise pandeminin etkilerinin yoğun olduğu 2020 yılında bile toplam araç satışlarında filonun oranı yüzde 9.4 iken, bugün bu oran yüzde 8.5’e indi. Yani 2022’de her satılan 1000 aracın sadece 85 adedini kiralama şirketleri alabildi.
Fiyatlar 5 yılda 5 kat arttı
Diğer taraftan Türkiye’de toplam kiralık araç filosunun 241 bin adede indiği düşünülürse bunun sadece yüzde 12’si 2022 yılında satın alınan yeni araçlardan oluştu. Bu da kiralamada eski araç kullanımının payını rekor seviyeye getirdi. Tabi şunu da unutmamak lazım; hem kiralamadaki araçlar eskidi hem de 2018 yılına göre kiralama bedelleri 5 kattan fazla artmış durumda.
2.el araç kiralıyoruz
TOKKDER Başkanı İnan Ekici işte tam bu noktada, “Yeni otomobil tedarikinde bu dönemde sıkıntı olduğu için araç kiralama sektörü de arzu edilen araç filosu büyüklüğüne, büyüme potansiyeli olmasına karşın, ulaşamıyor. Buna rağmen sektör olarak müşterilerimizi araçsız bırakmamak adına çözümler üretiyor, yeri geldiğinde müşterilerimizin araç kiralama kontratlarının süresini uzatıyor ya da 2. el araçlar kiralıyoruz” açıklamasını yapıyor.
Yani müşteri ya elindeki eski aracı kiralamaya devam ediyor ya da onu verip başka bir 2. elle değiştiriyor. Kurumsal şirketler ise ne yapacaklarını şaşırmış durumdalar. Çünkü 5 ay önce 8 bin TL olan aylık kira bedellerinin 25 bin TL’ye çıktığını, bunu kabul etseler bile kendilerine 2.el araç verilmesinden şikayetçiler. Kiralama yerine araç alma yoluna gitseler, bu kez de karşılarına arz sıkıntısı çıkıyor. Gerçekten yönetilmesi çok zor bir süreç.