EYT yasası geliyor! Sistem değişiyor! Maaş ve yeni dönemin detayları neler?

Bakan Bilgin yaptığı açıklamada, 5,3 milyon memurun dört gözle beklediği 3600 ek gösterge çalışmasının ardından gündemden düşmeyen ve milyonlarca vatandaşın beklediği EYT çalışmasının teknik kısmının bittiğini müjdeledi.

Bakan Vedat Bilgin, taslak çalışmanın Başkan Recep Tayyip Erdoğan'a sunulduktan sonra Aralık ayında kamuoyu ile paylaşılacağını açıkladı. EYT yasasının 2023 yılından önce Meclis'e gelerek yasalaşması düşünülüyor.

EYT'nin kapsamı genişleyecek

Öğrencilere yapılan staj sigortasının emeklilik başlangıcı olarak sayılması adına çalışmalar başladı. Özellikle staj ve çıraklık sigortalarının da emekliliğe etki etmesi noktasında çalışmaların yapıldığı açıklanınca bu konudaki merakları da artırdı. SGK'lı ve Bağ-Kur'lu arasındaki prim farkının çözümlenmesi için çalışmalar devam ederken, staj sigortası düzenlemesi ile de EYT'nin kapsamının genişlemesi bekleniyor.

Gençlerin bu çalışmaları boşa gitmiyor!

Mevzuata bakıldığında, 18 yaş altında yapılan sigortalarda farklı uygulamalar bulunuyor. Yaşı kaç olursa olsun çalıştırılan kişiye sigorta yapma zorunluluğu var. Böylece zamanında 18 yaş altında çalıştırılan ve uzun vadeli sigorta kollarından primleri ödenim fiili hizmeti de olan gençlerin bu çalışmaları boşa gitmiyor. Bu demek oluyor ki, 18 yaş altında yapılan sigorta geçerli ve ilk tarih işe başlangıç tarihi sayılıyor, primler de emeklilik hesaplamasında fayda sağlıyor. Burada18 yaşın önemli olduğu bir kriter ise yıl şartı  karşımıza çıkıyor.

EYT'de hesaplamasında da üç şart var!

18 yaş altında yapılan sigorta geçerli ve primler de hesaplamaya dahil ediliyor ancak emeklilik tarihi hesaplanırken üç şarta aranıyor. Prim, yaş ve yıl. Burada yıl şartına bakılırken 18 yaş önem kazanıyor. Kadınlar için 20 erkekler için 25 yıl şartı 18 yaşın dolduğu tarihten itibaren hesaplanıyor. Örneğin 16 yaşında 1996 yılında işe başlayan bir erkek sigortalı için 25 yıl şartı 18 yaşının dolduğu 1998 yılından itibaren hesaplanıyor ve 2021 yerine 2023'de doluyor.

Staj ve çıraklık sigortaları başlangıç sayılacak

Staj ve çıraklıkta yapılmış olan sigortalar mevcut şartlarda emeklilik hesaplamalarında kullanılmıyor. Ancak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, bu konuya ilişkin bir çalışma yaptıklarını açıkladı. Çalışma sonucunda staj ve çıraklık sigortaları başlangıç sayılırsa çoğu 18 yaş altı olduğu için aynı yıl kuralının 18 yaşından başlaması burada da uygulanmış olacak.

EYT kapsamına giriyorlar!

Peki, 18 yaş altı sigortalılar, EYT'li kabule edilecek mi?  Emeklilik  hesaplamalarında 18 yaş altı başlangıç olarak sayılıp primler hesaplandığına göre 18 yaş altında 8 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olarak çalışmaya başlayanlar da EYT kapsamına girmiş oluyorlar.

EYT yasası çıktığında herkes emekli olamayacak!

EYT yasası ile yaş şartını bekleyen EYT'lilerin emeklilik sorunu çözülmüş olacak. 8 Eylül 1999 öncesinde sosyal güvenlik sistemine girmiş olan vatandaşların EYT'li olmasına rağmen herkesin yasa çıktığında emekli olması da mümkün olmayacak. Çünkü en azından yaş şartı kaldırılsa da prim ve yıl şartları aranmaya devam edecek.

EYT için en az 5000 gün gerekiyor

8 Eylül 1999 öncesine dönüldüğünde bile yine en az 5000 gün prim gerekecek. Bunun dışında yasanın getirdiği prim gün sayısı kabul edilirse bu kez işe giriş tarihine göre 5000 ile 5975 gün gerekli olacak. Böylece EYT'li olmasına rağmen eksik prime sahip olanlar için emeklilik kapıları açılmıyor. Yasanın başvuru süresine göre bu kişilerin ancak primlerini tamamladıklarında emeklilik hakları doğacak. Burada 3600 günden kısmi emeklilik hakkı olsa da orada yaş şartı mevcut. Buna göre kısmi emeklilikte yaş şartı erkeklerde 60 kadınlarda 58'i bulabiliyor.

 EYT'liler erkek sigortalılar açısından 25 yıl şartı 8 Eylül 2024 tarihinde tamamlanmış olacak

Prim gün sayısını tamamlayan bir EYT'linin emeklilik hakkı kazanabilmesi için yıl şartını da yerine getirmiş olması gerekiyor. Yasanın çıkmasından önce sigortalı olanlar için kadınlarda 20 erkeklerde ise 25 yıl bekleme şartı bulunuyor. Buna göre kadınlar açısından yıl şartı 8 Eylül 2019 yılında tamamlandı. Böylece kadın sigortalılar primini tamamladıklarında yıl şartına takılmadan emekli olabilecek. Erkeklerde ise şu anda 1997 ve öncesinde sigortalı olanlar açısından 2015 yılında dolmuş durumda. Sonrasında sigortalı olanlar ise yıl şartının dolmasını beklemek zorunda. Burada da EYT'li erkek sigortalılar açısından 25 yıl şartı 8 Eylül 2024 tarihinde tamamlanmış olacak.

EYT için Başvurular ne zaman? 

EYT yasası için Aralık ayı işaret edilmişti. EYT yasası Aralık ayında Meclis'ten çıkıp yasalaşırsa başvuru süreçte başlamış olacak. Burada bir başvuru süresi verilirse bu süre içinde başvurmak gerekebilir. Ancak bir süre konulmaz ise EYT'liler kendi seçtikleri bir tarihte ya da şartları tamamladıkları tarihte başvurabilirler.

Emeklilik mecbur mu tutulacak?

Şu anda uygulanan sistemde emeklilik için sigortalının talebi gerekiyor. Yani sigortalılar isterlerse şartları doldurduktan sonra emekli olmayabiliyor ve çalışmaya devam ediyorlar. EYT yasası ile de zorunlu bir başvuru süreci ve emeklilik olmayacağı belirtiliyor. Burada da isteyen EYT'liler emekli olmak için müracaat edecek?

EYT'lilere maaş ne zaman bağlanır?

Emekli maaşları için süreç başvuru tarihi itibariyle başlıyor. Ancak hesaplama başvurulan aydan sonraki ay başından sonra yapılıyor. Yani Aralık ayında başvuran bir EYT'li için maaş hesaplaması 1 Ocak'tan itibaren yapılır. EYT'li sigortalı Ocak ayında başvurursa bu kez hesaplama 1 Şubat tarihinden başlatılarak yapılacaktır. Maaş bağlanana kadar biriken tutar emeklinin hesabına yatırılmaktadır.

EYT'lilere Ocak zammı işletilir mi?

Her yıl emekliler için Ocak ve Temmuz aylarında enflasyon artışına göre maaş zammı yapılıyor. Bu zam miktarı yeni emeklilere de uygulanıyor. Böylece Aralık ayında müracaat eden EYT'linin Ocak ayında maaşına enflasyon artışı yapılır. Ocak ayında müracaat eden EYT'li açısından ise hesaplama yapılırken Ocak artışı dikkate alınır.

EYT'lilerin maaşları nasıl hesaplanır?

EYT'lilerin yani 8 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olanların maaşları üç ayrı hesaplama ile belirleniyor. Öncelikle 1999 öncesindeki gün ve kazançlar dikkate alınarak aylık bağlama oranı ile çarpılıyor. Burada çıkan rakam bu güne güncelleniyor. Daha sonra 1999 ile 2008 arasındaki dönem için de yine aylık bağlama oranı ve yeni güncelleme katsayıları kullanılıyor. Burada büyüme oranı devreye giriyor. 2008 sonrası için ise yine farklı bir aylık bağlama oranı ve büyüme hızının yüzde 30'u alınırken bir önceki yılın enflasyon oranı da maaş hesaplamasında ve güncelleme de kullanılıyor. Böylece bu üç hesap toplanarak emekli maaşı oluşturuluyor.

EYT'li kimler yüksek maaş alır?

EYT'liler yüksek maaş hesaplamaları, prim gün sayısına göre değil, SGK'ya bildirilen prime esas kazanç yani brüt maaşa göre yapılıyor. Tüm çalışma hayatının incelenmesi durumunda maaş belirleniyor. Hayatı boyunca asgari ücret ile çalışan bir vatandaş düşük emekli maaşı alıyor. 

SGK ve Bağ-Kur arasında prim farkı giderilecek: emeklilik sistemine standart geliyor

Emeklilik şartları ve hak kazanma koşullarına standart gelecek. Yapılacak düzenlemeyle hem farklı mesleklerde çalışanlar arasında bir eşitleme olacak hem de SGK'lılar ile Bağ-Kur'lular arasındaki prim gün farkı ortadan kalkmış olacak. Bağ-Kur, SGK ve Emekli Sandığı mensuplarının emekli olmak için bekleme süreleri ve prim gün şartları farklılık gösteriebiliyor. Yine emekli maaşı hesaplanırken de farklı hesaplama sistemleri uygulanıyor. Örneğin 1995 yılında Bağ-Kur'lu bir kadın sigortalı 7.200 gün (20 yıl) prim biriktirmek zorundayken erkek Bağı-Kur'lu sigortalı için bu şart 25 yıl yani 9.000 günü buluyor. Aynı tarihte işe giren bir SSK'lı ise 570 gün prim ödediğinde emekli olabiliyor. Dolayısıyla bir Bağ-Kur'lu 9.000 gün ile emekli olurken yanında çalıştırdığı SSK'lı bir çalışanı 5.750 gün ile emekli oluyor üstelik daha fazla da emekli maaşı alabiliyor. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, "Prim gün sayısındaki farklılık ciddi bir sorun. Bunu eşitlememiz lazım. Bunu eşitleyecek bir düzenlemeyi yapacağımızı size söyleyeyim. Burada emekliliği hak etme şartlarını standardize etmemiz lazım" dedi. Yapılacak düzenleme ile SSK'lılar ile Bağ-Kurlular arasındaki prim gün farkı ortadan kalkmış olacak.

Prim eşitleme işlemleri Nasıl değişecek?

Burada prim eşitleme işlemleri işe giriş tarihine göre de değişecek. Buna göre de üç ayrı dönem ele alınacak.

Birinci dönem 8 Eylül 1999 öncesi:

8 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olmuş bir SSK'lı için prim gün şartı 5.000 bin ile 5.975 gün arasında değişiyor. Burada Bağ-Kur'lu için ise kadınlarda 7.200 gün erkeklerde 9.000 gün olarak uygulanıyor. Bir eşitleme söz konusu olduğunda Bağ-Kur'lular için de 5.000 ile 5.975 gün arasında bir prim şartı getirilmesi söz konusu olacak.

İkinci dönem 1999-2008 arası:

Bu dönemde ise SSK'lılarda prim gün şartı kadın erkek ayrımı olmadan 7.000 güne çıkartıldı. Bağ-Kur'da ise erkeklerde 9.000 gün kadınlarda ise 7.200 gün olarak uygulanmaya devam ediyor. Bir eşitlenme söz konusu olduğunda ise Bağ-Kurlular için de kadın erkek ayrımı olmadan prim gün sayısı 7.000 güne indirilecek.

Üçüncü dönem 2008 sonrası:

Bu dönemde ise SSK'lar için prim gün sayısı kadın erkek ayrımı olmadan 7.200 güne çıkartıldı. Bağ-Kur'da ise yine kadınlar 7.200 erkekler ise 9.000 gün şartıyla emekli olmaya devam ediyor. Burada bir eşitleme söz konusu olduğunda ise yine Bağ-Kur'lularda da kadın erkek ayrımı olmadan prim gün sayısı 7.200 gün olarak uygulanacak.

Sağlanacak bir eşitlik ile Bağ-Kur'lular için de 3.600 gün veya 4.500 gün ile emeklilik söz konusu

Tam emeklilik dışında kısmi emeklilik açısından da iki kurum arasında farklılıklar bulunuyor. SGK'lılar 8 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olmuşlar ise 15 yıl 3.600 gün ile kısmi emekli olurken Bağ-Kur'lularda bu şart 5.400 güne çıkıyor. 8 Eyül 1999 sonrasında ise SGK'lılar 25 yıl ve 4.500 gün ile emekli olurken BAĞ-Kur'lularda şart yine 5.400 gün yani 15 yıl prim olarak uygulanıyor. Burada sağlanacak bir eşitlik ile Bağ-Kur'lular için de 3.600 gün veya 4.500 gün ile emeklilik söz konusu olabilecek.

Son 3.5 yıl kuralı kalkıyor mu?

Bağ-Kur ve SGK arasında emeklilik için gerekli prim şartı eşitlendiğinde son 3.5 yıl kuralının da kalkması gündeme gelebilir. Mevcut durumda sigortalılar farklı kurumlarda çalışmışlar ise son 7 yıllık sigortalılık süresinde hangi kurum fazla ise emeklilik o kurumun şartlarından yapılıyor. Burada şartlar eşitlendiğinde sigortalıların artık 3.5 yıl farklı bir kurumda çalışma zorunluluğu da ortadan kalkmış olacak.