Modern insanın atası ilk Neandertal ailesiyle tanışın

İlk Neandertal taslak genomu 2010'da yayınlandı. O zamandan beri, Max Planck Evrimsel Antropoloji Enstitüsü'nden araştırmacılar, Avrasya'daki 14 farklı arkeolojik bölgeden 18 genomu daha dizilediler. Bu genomlar, Neandertal tarihinin daha geniş vuruşları hakkında fikir vermiş olsa da, bireysel Neandertal toplulukları hakkında hala çok az şey biliyoruz.

Neandertallerin sosyal yapısını keşfetmek için araştırmacılar, dikkatlerini, ünlü Denisova Mağarası'ndaki Denisova hominin kalıntılarının keşfi de dahil olmak üzere, eski DNA araştırmaları için çok verimli olan bir bölgeye, güney Sibirya'ya çevirdiler. O bölgede yapılan çalışmalardan, Neandertallerin ve Denisovalıların binlerce yıldır bu bölgede yaşadığını ve Neandertaller ile Denisovalıların birbirleriyle etkileşime girdiği tespit edildi. Denisovalı babası ve Neandertal annesi olan bir çocuğun bulgusu da bunu destekler nitelikte.

Nature'da yayınlanan yeni çalışmada araştırmacılar, Denisova Mağarası'na 100 kilometre mesafede bulunan Chagyrskaya ve Okladnikov Mağaraları'ndaki Neandertal kalıntılarına odaklandı. Neandertaller bu bölgeleri yaklaşık 54 bin yıl önce kısaca işgal etti ve potansiyel olarak eşzamanlı çok sayıda Neandertal kalıntısı tortularından kurtarıldı. Araştırmacılar, 17 Neandertal kalıntısından DNA'yı başarıyla aldılar. Bu tek bir çalışmada şimdiye kadar sıralanan en büyük Neandertal kalıntısı.

Chagyrskaya Mağarası, Rusya Bilimler Akademisi Arkeoloji ve Etnografya Enstitüsü araştırmacıları tarafından son 14 yılda kazılmıştır. Birkaç 100 bin taş alet ve hayvan kemiğinin yanı sıra, dünyadaki en büyük topluluklarından biri olan Neandertallere ait 80'den fazla kemik ve diş parçası da buldular.

Chagyrskaya ve Okladnikov'daki Neandertaller, vadilerinden göç eden dağ keçisi, at, bizon ve diğer hayvanları avladılar. Onlarca kilometre öteden taş aletleri için hammadde topladılar ve aynı hammaddenin hem Chagyrskaya hem de Okladnikov Mağaraları'nda bulunması, bu bölgelerde yaşayan grupların yakından bağlantılı olduğu genetik verileri de destekliyor.

Denisova mağarasından bir ayak parmağı fosili üzerinde yapılan önceki çalışmalar, Neandertallerin Altay dağlarında da oldukça erken, yaklaşık 120 bin yıl önce yaşadığını gösterdi. Genetik veriler, Chagyrskaya ve Okladnikov Mağaraları'ndaki Neandertallerin bu eski grupların soyundan gelmediğini, Avrupa Neandertalleriyle daha yakın akraba olduklarını gösteriyor.

Bu aynı zamanda arkeolojik malzeme tarafından da desteklenmektedir: Chagyrskaya Mağarası'ndaki taş aletler, Almanya ve Doğu Avrupa'dan bilinen Micoquian kültürüne en çok benzemektedir.

"Neandertal topluluğunun sosyal organizasyonunu incelemek için genetiği kullanabiliriz"

17 kalıntı; sekizi yetişkin, beşi çocuk ve genç ergen olan yedi erkek ve altı kadın olmak üzere 13 Neandertal bireyine ait. Araştırmacılar, mitokondriyal DNA'larında, bireyler arasında paylaşılan birkaç sözde heteroplasmi buldular. Heteroplazmalar, yalnızca az sayıda nesil boyunca devam eden özel bir genetik varyant türüdür.

Bu kalıntılar arasında Neandertal bir baba ve onun genç kızına ait olan kemikler de vardı.

Araştırmacılar ayrıca bir çift ikinci derece akraba buldular; genç bir erkek ve yetişkin bir kadın, belki bir kuzen, teyze veya büyükanne.

Heteroplazmilerin ve ilgili bireylerin kombinasyonu, Chagyrskaya Mağarası’ndaki Neandertallerin aynı zamanda yaşamış ve ölmüş olması gerektiğini kuvvetle öneriyor.

Bu çalışmanın ilk yazarı Laurits Skov, "Aynı zamanda yaşıyor olmaları çok heyecan verici. Bu, muhtemelen aynı sosyal topluluktan geldikleri anlamına geliyor. Böylece, ilk kez, bir Neandertal topluluğunun sosyal organizasyonunu incelemek için genetiği kullanabiliriz" diyor. 

Topluluklar arasında hareket eden erkekler mi, yoksa kadınlar mı?

Bir başka çarpıcı bulgu, 10 ila 20 kişilik bir grup büyüklüğü ile tutarlı olan bu Neandertal topluluğu içindeki son derece düşük genetik çeşitliliktir. Bu, herhangi bir eski veya günümüz insan topluluğu için kaydedilenlerden çok daha düşüktür ve nesli tükenmekte olan türlerin grup boyutlarına daha benzerdi.

Ancak Neandertaller tamamen izole topluluklarda yaşamıyordu. Araştırmacılar, babadan oğula geçen Y kromozomundaki genetik çeşitliliği, annelerden gelen mitokondriyal DNA çeşitliliğiyle karşılaştırarak şu soruya cevap verebilirler: Topluluklar arasında hareket eden erkekler mi, yoksa kadınlar mı?

Araştırmacılar mitokondriyal genetik çeşitliliğin, Y kromozomu çeşitliliğinden çok daha yüksek olduğunu buldular, bu da Neandertal topluluklarının öncelikle kadın göçü ile bağlantılı olduğunu gösteriyor. Denisova Mağarası’na yakın olmasına rağmen, bu göçlerin Denisovalıları içermediği görülüyor. Chagyrskaya Neandertalleri'nde bu bireylerin yaşamasından önceki 20 bin yıl içinde Denisovalı gen akışına dair hiçbir kanıt bulamadılar.

Araştırmanın son yazarı Benjamin Peter, "Çalışmamız, bir Neandertal topluluğunun neye benzediğinin somut bir resmini sunuyor. Neandertalleri bana çok daha insan gibi gösteriyor" diyor.

Bu haber phys.org'dan aslına uygun olarak çevirilmiştir.