Ödemeler bilançosu nedir, nasıl dengelenir? Borçlar bilançosu nasıl hesaplanır?

Ödemeler bilançosu nedir, nasıl dengelenir? Ekonomi ile yakından ilgilenenler bu konuyu takip ediyor. Peki, Borçlar bilançosu nasıl hesaplanır? Ülkelerin en kapsamlı mali kayıtlarından biri olan ödemeler bilançosu hakkında merak edilenleri bu yazımızda sizler için derledik. İşte, Ödemeler bilançosu dengesi ve ödemeler bilançosu okuma ile ilgili detaylı bilgi...

CAN MUTABAKANİ

ÖDEMELER BİLANÇOSU NEDİR? NASIL DENGELENİR?

Ödemeler bilançosu bir ülkedeki kişi ve kurumların başka bir ülkedeki kişi ve kurumlarla yaptığı her türlü alışveriş işleminin tutulduğu bir mali muhasebe tablosudur. Ülkeye giren ve genellikle döviz cinsinden olan para alacak kısmına ülkeden çıkan para da yine döviz cinsinden borçlar kısmına yazılır. Teorik olarak ülkeye giren ve çıkan paraları yan yana koyarak bir ülkenin ödemeler bilançosu öğrenilebilir.

BORÇLAR BİLANÇOSU NASIL HESAPLANIR?

Borçlar bilançosu hesaplamak ve dengelemek için toplanan 4 kalem vardır. Borçlar bilançosunu oluşturan kalemler; Cari İşlemler, Sermaye Hesabı, Finans Hesabı ve son olarak Hatalı veya Noksan olarak sınıflandırılabilir.

Cari İşlemler iki ana başlıktan oluşur. Dış Ticaret dengesi yani ithalat ve ihracatın toplamı ve Hizmet Dengesi. Dış ticaretin aksine Hizmet Dengesi çok geniş ve belirsiz bir kavramdır. Finans dünyasında “görünmeyen kalemler” olarak da bilinirler. Taşımacılık, faiz, turizm ya da sigorta gibi pek çok farklı iş ve sektörü kapsayan hizmet dengesi hesabı cari işlemlerin önemli bir parçasıdır. Cari işlemler dış ticaret ve hizmet hesaplarının toplanması ile elde edilir.

Borçlar bilançosu hesaplanırken kullanılan kalemlerden bir diğeri de Sermaye Hesabı’dır. Sermaye hesabı cari işlemlerin aksine borçlar bilançosunda ve dengelenmesinde çok küçük bir rol oynar. Sermaye hesabı ülkeden dışarı göç eden ya da ülkenin içine göç eden vatandaşların yanlarında getirdiği varlıkları ve para transferini gerektirmeyen kalemleri kapsar.

Cari işlemler ve Sermaye hesabı dışında borçlar bilançosunun dengelenmesi için hesaplamalarda kullanılan başka bir kalem ise Finans Hesabı’dır. Finans hesabı; IMF ve dünya bankası borçlanmaları gibi kısa, orta ve uzun vadeli kredi alım ve verimlerini, kredilerin geri ödenmesini ve doğrudan yabancı yatırımcıların yaptığı yatırımlarını kapsar.

Borçlar bilançosu hesaplanacağı zaman öncelikle likidite dengesi bulunması gerekir. Net Likidite Dengesi; Cari İşlemler, Sermaye hesabı ve finansman hesabının toplanması ile bulunur. Net likidite dengesi pozitif ise ülkenin merkez bankasının döviz rezervlerine Net Likidite miktarından daha fazla döviz girişi olduğu anlamına gelir.

Net likidite dengesi negatif ise bu ülkenin ülkeye giren döviz miktarından daha fazlasını yurt dışına ödediği anlamına gelir. Net likidite dengesi negatif olduğu takdirde ülkenin merkez bankasının döviz rezervlerinde azalma olduğu var sayılabilir. Merkez Bankası Rezervlerinde değişim Borçlar Bilançosu düzenlenirken hesaba katılan bir değişkendir.

Teorik olarak Net Likidite Dengesinin ülkenin Merkez bankasının döviz rezervlerini vermesini bekleyebilirsiniz ama gerçekte nadiren böyle olur. Global ve ülkeler arası ticaret oldukça kapsamlı ve karışıktır. Genelde birbirine tutmayan bu hesaplamaları dengelemek için de “Hatalı veya Noksan” kalemi kullanılır.

Hesaplamalarda olması gereken merkez bankası rezerv değişimi ile gerçekte olan rezerv değişiminin farklı olduğu durumlarda aradaki fark “Hatalı veya Noksan” olarak hesaplanır. Pozitif hatalı veya noksan kalemini kaynağı bilinmeyen para girişleri, negatif hatalı veya noksan kalemini ise kaynağı bilinmeyen para çıkışları oluşturur.

Belirtilen bütün değişkenlerin merkez bankası rezerv değişimleri ile birlikte toplanınca 0 oluşturmasına ise ödemeler bilançosu dengeleme denir. Dengeli bir ödemeler bilançosunda sonuç her daim 0 çıkar.