Ölüler Günü Festivali nedir? Ölüler Günü festivali ne zaman, nasıl kutlanır?

Ölüler Günü, uzun yıllardır İspanyollar ve Latin Amerikalılar tarafından 31 Ekim ve 2 Kasım arasında kutlanan dünyanın en ilginç festivallerden biri. Aztekler‘den beri Meksika‘da kutlanan Ölüler Günü; renkli kostümlerin, ihtişamlı geçitlerin, kadife çiçeklerinin festivali olarak karşımıza çıkıyor. Peki nedir Ölüler Günü Festivali'ni özel kılan? Adı kadar tuhaf ve merak uyandırıcı olan bu festivali şimdi yakından tanıyalım.. Ölüler Günü Festivali nedir?  Ölüler Günü festivali ne zaman, nasıl kutlanır? İşte detaylar...

Meksika’da kutlanan Ölüler Bayramı (Dia Los Muertos), Hispaniklerin atalarını anmak için bir araya geldikleri bir festival. Bu festivalde, kadife çiçekleri (Cempasuchil) ile süsledikleri alanlarda dua ederler ve ölenlerin sevdiği kokular/tütsüler ile sunaklar hazırlarlar.

Ölüler Günü Festivali nedir?

Ölüler Günü Festivali; Meksika’da kutlanan bir bayramdır. Hispaniklerin atalarını anmak için bir araya geldikleri bir festivaldir. Bu festivalde, kadife çiçekleri (Cempasuchil) ile süsledikleri alanlarda dua ederler ve ölenlerin sevdiği kokular/tütsüler ile sunaklar hazırlarlar. 

Cadılar Bayramı değil!

Ölüler Günü Festivali, Cadılar Bayramı’nın Meksika versiyonu değildir. Cadılar Bayramı’nın korkutma ve yaramazlık üzerine olan yapısının aksine, Ölüler Günü‘nde renklerin ve hayatın ön plana ön plana çıktığını görürüz.

Ölüler Günü Festivali nasıl ortaya çıktı?

Kökeni yaklaşık 3000 yıl öncesine dayanan Ölüler Günü, Orta Amerika bölgesinde ortaya çıktı. Yerel inançların ve Katolik inancın birleşimiyle zaman içinde birçok farklı uygulamaların da eklendiği Ölüler Günü’nün kökeni Mayalar’a dayanır. O yıllarda Orta Amerika’da yaşayan birçok farklı inanışa sahip topluluğun, birbirinden farklı gelenekleri vardı. Ancak ölümden sonra yaşam inancı oldukça yaygındı. Meksika’da gerçekleşen birçok arkeolojik kazıda bulunan mezarların yapısı ve yeri, o dönemdeki insanların ölümden sonra yaşam inancının varlığını gösterir.

4. ve 16. yüzyıllar arasında günümüzdeki Meksika topraklarında yaşamış olan Aztekler, insanların öldükten sonra Chicunamictlán adlı bir yere seyahat ettiğine inanıyordu. Ayrıca yine inanışlarına göre kişinin ruhu, zorlu dokuz seviyeden geçtikten sonra son dinlenme yeri olan Mictlán’a ulaşabiliyordu. Bu seviyelerinden her birini yöneten tanrıları olduğuna inanılıyordu. Aileler ise bu zorlu yolculuğa yardım etmek için çeşitli araçlar, yiyecek ve su sağlıyordu. Bunu yapmak için ise ölen yakınlarının mezarlarına bu malzemeleri koyuyorlardı.

Bir insan öldüğünde, ruhunun gideceği yerin ise ölüm şekilleriyle belirlendiğine inanılıyordu. Savaşta, doğum sırasında ölen veya yaptığı fedakarlık sonucu ölen insanların, ölümden sonraki yaşamda en iyi şekilde ödüllendirileceğine inanılıyordu. Bu inanç ve uygulamalar günümüzdeki Ölüler Günü kutlamalarının temelini oluşturdu.

 Ölüler Günü‘ne hayat vermiş üç toplum!

• Aztekler (Eski Meksika halklarından biri)
• Toltekler (Pre-kolombiya halkıdır, Aztekler’den daha eskilerdir)
• Nahualar (Eski bir Meksika-El Salvador halkıdır, Aztek ve Toltek toplumlarının etnik kökenini oluştururlar)

Yas tutmak saygısızlık kabul ediliyor

Yas tutmanın saygısızca olduğunu savunan yerliler, ruhlarla bir olmayı ve onları evlerine misafir etmeyi tercih ederler. 2008’de UNESCO tarafından tanınan bu bayram, günümüzde tüm farklı etnik ve kültürel köklere sahip Meksikalılar tarafından kutlanıyor. Hristiyan geleneğinde ise “Soul’s Day” veya “All Saint’s Day” olarak da karşımıza çıkıyor.

Ölüler Günü Festivali ne zaman kutlanır?

Ölüler Günü Festivali, uzun yıllardır İspanyollar ve Latin Amerikalılar tarafından 31 Ekim ve 2 Kasım arasında kutlanıyor.  İnanışa göre 31 Ekim’de çocuklar, 1 Kasım’da ise yetişkinler öbür dünyadan ziyarete gelecek. Bu tarihler arasında iki dünya arasındaki köprü aktif olacak.

Ölüler Günü Festivali nasıl kutlanır?

Sunaklar hazırlanır

Ölüler Günü’nde geri gelen ruhlar için, birçok yerde yakınları tarafından ofrenda adı verilen sunaklar yapılır. Bu sunaklarda ruhların hayattayken sevdikleri yiyecekler, içecekler ve eşyalar, aile fotoğrafları, çiçekler ve güzel kokular bulunur. Ayrıca o dönem için özel yapılan bir ekmek olan pan de muertos ve ölen kişinin isminin adının yazılı olduğu şekerden yapılmış kafatasları da sunaklarda yaygın bulunan eşyalardır. İnanışın bir gereği olarak ruhlar sunaklardan ayrıldıktan sonra, sunaktaki yiyecekleri ve içecekleri ölen kişinin yakınları ve komşular tüketir.

Kostümlerin önemi

20. yüzyılın başlarında, Meksikalı bir karikatürist olan José Guadalupe Posada, Fransız kıyafetleri giyen bir iskelet figürü yarattı ve bunu Calavera Garbancera olarak adlandırdı. Bu figürü Meksika halkının Avrupa’ya benzemeye çalışmasına dair bir yorum olarak yarattı. Posada “Todos somos calaveras” yani “Hepimiz iskeletiz” sözüyle tüm insanlarının yapısının aynı olduğunu anlatmak istedi.

1947’de sanatçı Diego Rivera, en bilinen eserlerinden olan “Dream of a Sunday Afternoon in Alameda Park” adlı duvar resminde, Posada’nın çizdiği iskeleti büyük bir şapka giydirilmiş bir Rivera kadını olarak çizdi. Bu figürü ise zengin, züppe anlamına gelen Catrina olarak adlandırdı. Günümüzde Ölüler Günü’nün en önemli sembolleri calacas yani iskeletler ve Catrina yani zarif kafatasları oldu. Bu nedenle de çoğu kostüm iskelet şeklinde. Değişik şekillerde iskelet kostümleri giyen ve yüzlerini boyayan halk sokaklara çıkarak müzik ve dans eşliğinde bu özel günü kutlar. Geleneksel dans kostümleri giyen dansçılarla beraber bir geçit töreni gerçekleşir.

Tüm gece mezarlıkta geçiriliyor

Eski dönemlerde insanlar aile evlerine yakın gömülürken günümüzde mezarlıklara gömülmesi nedeniyle, evlerde sunaklar hazırlanırken mezarlıklarda da ayrı kutlamalar ve törenler gerçekleşiyor. Mezarlıkların süslendiği ve aydınlatıldığı bu törenlerde, ölenlerin yakınları mezarlarında parti ve piknik yapar, müzik ve dans performansları sergilenir. Toplumun bazı kesimlerinde ise tüm geceyi mezarlıkta geçirmek bir gelenek haline gelmiştir.

Ölüler Günü Festivali nerede kutlanır?

Meksika’da Ölüler Günü Festivali‘nin en yoğun kutlandığı yer, başkent Mexico City olarak karşımıza çıkıyor.  Renkli geçit törenleri ve devasa festival arabaları eşliğinde, onlarca kostümlü insanın şarkılar söylediği Mexico City sokakları adeta görsel bir şölen sunuyor.

Michoacan bölgesindeki Patzcuaro şehri, festivalin en yoğun kutlandığı yerlerden biri. Patzcuaro yakınında bir ada olan Janitzio’daki balıkçı aileler, festival gecesi botla açıldıktan sonra yanan mumları suya bırakarak atalarını anıyor; bu, onlar için nesilden nesile aktarılan bir gelenek. 

Ölüler Günü Festivali'nde geçit töreni geleneği

Catrina şeklinde giyinmiş insanlar büyük bir geçit töreni ile Ölüler Günü Festivali‘ni başlatır. Geçit töreninde ataları anmak adına büyük altarlar veya ofrendalar* kullanılır. Bu altarlar ruhları davet etmek için yapılır, yani dua etmek için kullanılmazlar. Kadife çiçekleri ile süslenen dev sunaklarda heykeller bulunur ve yine kostümlü görevliler tarafından çekilir.

Hatta, 1 Kasım 2014’te tam 500 kadın Catrina şeklinde giyinerek Mexico City’deki geçit töreninde toplanmış, Guiness Rekorlar Kitabı’na toplanan en büyük kostümlü kadın topluluğu olarak girmişler.

Geçit töreni ise ilk olarak bir James Bond filminde kullanılır, fikri seven Meksikalılar tarafından geleneğe dönüştürülür. 

Ölüler Günü Festivali'nde ne yenir?

Ölüler Günü Festivali'nde yemek olarak tabi ki anason tohumları eklenerek yapılan tatlı ekmek olan Pan de Muerto yenir. Hamurdan yapılmış kemikler ve kafatasları ile süslenir. Bu kemikler bazen yuvarlak şeklinde dizilerek hayatın döngüsünü sembolize eder, kenarlara da yine hamurdan yapılmış gözyaşları eklenir.

Sadece 31 Ekim-2 Kasım aralığında yapılan Pan de Muerto, maalesef ertesi seneye dek hiçbir fırında bulunmuyor. Bir diğer bayram tatlısı ise yine kurukafa şeklindeki şekerler. 17. yüzyılda İtalyan misyonerlerden öğrenilen tatlı boyama sanatı, Ölüler Günü Festivali de etkisini gösteriyor ve farklı boyut-şekillerde müşteriye sunuluyor.