Otomobilde yerlileştirme çalışmaları çok zayıf!
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, her yıl Türkiye'de üretilen motorlu araçların yerli katkı oranlarını açıklıyor. Bakanlığın 2022 yılı raporuna göre, Türkiye'de üretilen motorlu araçların yani otomobil ve ticari araçların yerlilik oranları 2021’e oranla biraz yükseldi. Buna göre, 2021 yılında ortalama yüzde 54,32 olan yerlilik oranı 2022 yılına gelindiğinde yüzde 55,96 oldu.
Bundan da kuşkusuz Türkiye’de yüzde 25 ile en düşük yerlilik oranıyla üretim yapan Honda’nın 2021 yılı sonunda fabrikasını kapatması etkili oldu.
KİM NE KADAR YERLİ?
2022 yılında otomobil üretiminde ortalamada yüzde 57 ile en yüksek yerlilik oranına sahip fabrika Hyundai Assan olurken; en düşük yerlilik oranına sahip fabrika yüzde 46,17 ile Oyak Renault oldu. Toyota fabrikasında yerlilik oranı 2022’de yüzde 47’e inerken, Tofaş ise yüzde 53,50 ile 2021’deki seviyesini korudu. Sonuç olarak ticari araçları saymazsak, Türkiye’de otomobil üretiminde yerlilik oranı şu an için ortalamada yüzde 51 civarında.
Honda fabrikası kapanmasa ortalama yüzde 45 civarında olacaktı. Yani Türkiye’de otomobil üretiminde kullanılan parçaların yarısı ithal. Türkiye’nin otomobili olarak lanse edilen Togg’un bile 2023 yılında yüzde 51’lik yerlilik oranıyla satışa sunulması durumun önemini ortaya koyuyor.
Bugün ticari araçlarda yerlilik oranı daha çok gibi görünse de, otomobilin üretimden ve ihracattan aldığı pay daha yüksek olduğundan yola çıkarak, yerlileşmenin artması gerektiği ortada. Türkiye’de otomobil üretimiyle ilgili bu kadar girişim varken, yerlileştirme ile ilgili yeterli çalışmanın olmadığı ve yerlileştirme ile ilgili yeterli inisiyatifin karar vericiler tarafından alınmadığı düşünülüyor.
TEDARİKÇİLERİYLE GELİYORLAR
Örneğin, bugün Türkiye'ye yeni bir proje geldiğinde, o proje, projenin abisi (ana marka) olan firmaların empoze etmiş olduğu tedarikçileriyle beraber Türkiye'de devreye alınıyor.
Bu empoze edilmiş tedarikçiler, ‘Sistem bozulmasın, problem yaşamayalım’ diye yeri geldiğinde proje ömrü boyunca o projenin tedarikçisi olmaya devam ediyorlar.
LOBİ ÇALIŞMALARI YETERSİZ
Halbuki birçok yüzde 100 Türk menşeili, birçok araca direk parça verebilecek sıfattaki üreticilerin değerlendirilmesi ve aynı fırsat eşitliğinin onlara da tanınması gerekiyor. Yerli birçok tedarikçi, bu konularda lobi faaliyeti yürütecek dernekler ve organizasyonları da maalesef yeterli görmüyor. Bursa Ticaret ve Sanayi Odası (BTSO), üyesi birçok tedarikçi şu yorumu yapıyor: “Uzun süredir Bursa'ya yeni gelen bir tane bile projenin haberini aldığımızı hatırlamıyorum.” Bu gerçekten çok vahim.
Kesinlikle, Türk tedarik sanayi, özellikle ana sanayi üretimlerinde daha fazla pay almalı, otomobil üretimlerinde yerlilik oranları yüzde 50 değil en az yüzde 60-70’lere çıkmalı. Hele global otomotiv endüstrisi elektrik çağına girerken, Türk tedarik sanayi daha fazla teşvik edilmeli ki payını ve gücünü arttırabilsin.