Merkez'den enflasyon açıklaması

Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) ocak ayında Tüketici Fiyat Endeksi'nin (TÜFE) yüzde 1,68 arttığını ve yıllık enflasyonun yüzde 14,97 olduğunu açıklamasının ardından TCMB'nin Ocak Ayı Fiyat Gelişmeleri Raporu da yayımlandı.

Rapora göre, döviz kurunun birikimli yansımaları ve uluslararası fiyatların etkisiyle üretici fiyatlarındaki güçlü artış eğilimi devam ederken, bu dönemde tüketici yıllık enflasyonundaki artışın sürükleyicisi temel mal ve enerji grupları oldu. Giyim dışında kalan temel mallarda; birikimli döviz kuru etkileri, talep koşulları, bazı sektörlerde süregelen arz kısıtları ve uluslararası metal fiyatlarındaki gelişmelere bağlı olarak fiyat artışları yüksek seyrini sürdürdü. Giyim enflasyonunda ise kısmi bir toparlanma gözlenmekle birlikte düşük düzeyler korundu. Enerji enflasyonu, petrol fiyatlarındaki artış ile elektrik, şebeke suyu, doğalgaz gibi yönetilen/yönlendirilen kalemlerdeki gelişmeler neticesinde yükseldi.

Söz konusu dönemde yıllık enflasyon hizmetlerde sınırlı ölçüde gerilerken, gıda grubunda taze meyve ve sebze fiyatlarındaki düzeltmeyle düşüş kaydetti. Diğer taraftan, çiğ süt alım fiyatlarındaki artışın ve uluslararası tarımsal emtia fiyatlarının yansımalarıyla diğer gıda ürünlerinde enflasyon arttı.Bu görünüm altında, B ve C göstergelerinin yıllık enflasyonu ve eğilimleri yükseldi.

Bu dönemde B ve C endekslerinin yıllık değişim oranları sırasıyla 1,48 ve 1,19 puan artarak yüzde 16,00 ve yüzde 15,50 olarak gerçekleşti. Kovid-19 salgınıyla birlikte 2020 yılında hane halkı tüketim kalıplarında önemli değişimler olurken, bu doğrultuda TÜFE sepetindeki ağırlıklar güncellendi.

Salgından olumsuz etkilenen lokanta-otel, giyim-ayakkabı, eğitim, eğlence-kültür, ulaştırma gibi grupların sepet içerisindeki ağırlığı bir önceki yıla kıyasla geriledi. Buna karşılık, gıda, konut, ev eşyası gibi alt grupların ağırlığı yükseldi. En belirgin değişim gıda ve alkolsüz içecekler grubunda yaşanırken, bu kalemin payı 3,17 puan artışla yüzde 25,94'e ulaştı.

Bu dönemde temel mal grubunun ağırlığı yükselirken, salgından olumsuz etkilenen hizmet sektörünün payı geriledi. Alt grupların yıllık tüketici enflasyonuna katkıları incelendiğinde, bir önceki aya göre temel mal ve enerji gruplarının katkıları sırasıyla 0,63 ve 0,30 puan artmış, gıda, alkol-tütün-altın ve hizmet gruplarının katkıları sırasıyla 0,38, 0,10 ve 0,08 puan azaldı.

Ulaştırma hizmetlerindeki yükselişte şehir içi ulaşım fiyatlarındaki düzenlemeler belirleyici oldu. Hizmet fiyatları ocak ayında yüzde 1,87 oranında artarken, grup yıllık enflasyonu 0,14 puan düşüşle yüzde 11,52 oldu. Yıllık enflasyon, ulaştırmada yükselirken, kira, lokanta-otel ve haberleşme gruplarında sınırlı bir şekilde arttı, diğer hizmetler grubunda ise geriledi. Ulaştırma hizmetlerindeki yükselişte şehir içi ulaşım fiyatlarındaki düzenlemeler belirleyici oldu.

Lokanta-otel yıllık enflasyonundaki artışta yemek hizmetleri öne çıkarken, bunda gıda fiyatları ve asgari ücret gelişmelerinin etkili olduğu değerlendirildi.

Kira kaleminde aylık enflasyon hız kazanırken, yıllık enflasyon yukarı yönlü seyrini sürdürdü. Öte yandan, sağlık hizmetlerindeki artışlara rağmen, döviz kuru gelişmelerinin de desteğiyle, diğer hizmetler grubunda yıllık enflasyon geriledi. Haberleşme hariç tutulduğunda, mevsimsellikten arındırılmış hizmet enflasyonu eğiliminin yüksek seyrini koruduğu görüldü.

Rapora göre, temel mal enflasyonu ocak ayında 2,94 puan artışla yüzde 20,18 olurken, bu dönemde yıllık enflasyon tüm alt gruplarda yükseldi. Döviz kuruna ve finansman koşullarına duyarlı olan dayanıklı tüketim malları fiyatları ocak ayında yüzde 1,45 oranındaki artış kaydederken, mobilya fiyatlarındaki yükseliş (yüzde 6,31) dikkati çekti. Bu dönemde elektrikli ve elektriksiz aletlerde de artışlar devam ederken, birikimli döviz kuru etkilerinin gözlendiği diğer temel mal grubunda aylık enflasyon yükselerek yüzde 2,03 oldu.

Giyim ve ayakkabı grubunda sezon indirimi geçen seneki seviyesinin altında gerçekleşirken, yıllık enflasyon yüzde 1,91'e yükseldi. Enerji fiyatları ocak ayında yüzde 3,24 arttı. Enerji grubunda yönetilen/yönlendirilen fiyatlardaki ayarlamaların etkileri gözlenirken elektrik, şebeke suyu ve doğalgaz fiyatları sırasıyla yüzde 6,18, yüzde 7,15 ve yüzde 1,09 oranlarında yükseldi.

Akaryakıt fiyatlarındaki artış oranı ise uluslararası petrol fiyatlarındaki yükselişe karşın Türk lirasındaki değerlenme ve eşel mobil uygulaması neticesinde yüzde 0,65 ile sınırlı kaldı. Böylelikle, enerji yıllık enflasyonu 2,22 puan artarak yüzde 7,86'ya yükseldi.

Gıda ve alkolsüz içecek fiyatları ocak ayında yüzde 2,48 oranında artarken, grup yıllık enflasyonu ise baz etkisiyle 2,50 puan azalarak yüzde 18,11 oldu. Bu dönemde yıllık enflasyon işlenmiş gıda grubunda 2,59 puan artışla yüzde 18,11'e yükselirken, işlenmemiş gıda grubunda baz etkileriyle 8,26 puan azalarak yüzde 18,08'e geriledi. İşlenmemiş gıda grubunda mevsimsellikten arındırılmış veriler, sebze fiyatlarında oldukça belirgin olmak üzere taze meyve-sebze fiyatlarında aylık bazda önemli bir düşüşe işaret etti.

Bu dönemde, diğer işlenmemiş gıda grubunda çiğ süt referans fiyatındaki ayarlamanın süt fiyatlarına (yüzde 14,52) yansıdığı gözlenirken, et fiyatlarındaki artışlar da dikkati çekti.

Ocak ayında işlenmiş gıda fiyatları aylık yüzde 3,75 oranında arttı. Uluslararası yağ fiyatlarının etkilerinin görüldüğü katı-sıvı yağlar grubunda (yüzde 5,43) hızlı artışlar devam ederken, çiğ süt fiyat ayarlamasının dolaylı etkileri başta peynir ve diğer süt ürünleri (yüzde 10,48) olmak üzere ilgili gruplara geniş bir yayılımla yansıdı. Bu gelişmelerle, taze meyve-sebze dışı gıda grubu yıllık enflasyonu yüzde 19,89'a yükseldi. Ocak ayında alkollü içeceklerden alınan ÖTV, 2020 yılının ikinci yarısındaki yurt içi üretici enflasyonuna bağlı otomatik güncelleme mekanizmasıyla arttırıldı. Bu çerçevede, alkollü içecekler grubunun yıllık enflasyonu 11,73 puan artarak yüzde 18,48 oldu.

Tarımsal emtia ve petrol fiyatları belirgin artış 

Yurt içi üretici fiyatları (Yİ-ÜFE) ocak ayında yüzde 2,66 oranında yükselirken, yıllık enflasyon 1,01 puan artarak yüzde 26,16 oldu. Üretici fiyatlarında gözlenen bu yükselişte, döviz kurunun birikimli yansımaları ve uluslararası emtia fiyatlarında süregelen artışların yanı sıra bazı sektörlerdeki arz kısıtları ve güçlü talep koşulları rol oynadı. Bu dönemde, özellikle tarımsal emtia ve petrol fiyatları belirgin bir artış kaydetti. Petrol ve ana metal hariç imalat sanayi fiyatlarının eğilimi bir miktar gerilemekle birlikte yüksek seviyesini korudu.

Ana sanayi gruplarına göre incelendiğinde, yıllık enflasyon dayanıklı ve dayanıksız tüketim malları ile ara malı gruplarında yükselirken, enerji grubunda yatay seyretti. Sermaye malı grubunda ise geriledi. Aylık bazda ise dayanıklı ve dayanıksız tüketim mallarında daha belirgin olmak üzere bütün alt gruplarda fiyat artışları kaydedildi. Ara malları grubu fiyat artışında kağıt ürünleri, demir-çelik ve inşaat ara girdileri öne çıkarken, ana metal grubunda yıllık enflasyon yüzde 56,85'e ulaştı. Sermaye malı fiyatlarındaki yükselişte demiryolu taşıtları, kara taşıtlarının parça ve aksesuarları ile makineler etkili oldu. Birçok sektöre girdi teşkil eden kağıt ve kağıt ürünlerindeki fiyat artışları devam ederken, bu grupta yıllık enflasyon yüzde 42,55'e yükseldi.

Dayanıklı tüketim malları fiyatlarındaki yükselişte mobilya, diğer ulaşım araçları ve ev aletleri fiyatlarındaki artışlar belirleyici oldu. Dayanıksız tüketim mallarında ise süt ürünlerindeki artışlar daha belirgin olmak üzere et ürünleri ve katı-sıvı yağlarda da fiyat artışları gözlendi. Bu gelişmelerle, tüketici fiyatları üzerindeki üretici fiyatları kaynaklı baskılar, temel mal ve gıda gruplarında belirgin olmak üzere, güçlü bir şekilde devam etti.