Yeşilırmak'ta anormal yeşillik: Çok tehlikeli

TTKD bilim danışmanı Dr. Erol Kesici, Türkiye'nin en önemli akarsularından biri olan Yeşilırmak'ta incelemelerde bulundu. Dr. Kesici, Sivas'tan doğup Tokat, Amasya ve Samsun illerinden geçerek Karadeniz'e dökülen 519 kilometre uzunluğa sahip ırmağın Amasya kısmındaki incelemelerde, birçok gölde de tespit edilen zehirli etkisi de bulunan siyanobakteriler, diğer adıyla mavi-yeşil alglerin yoğunluğuna dikkat çekti.

Adı gibi yeşil akıyor 

Bir zamanlar toprak rengi akan Yeşilırmak'ın, şimdi ise adı gibi yeşil aktığını belirten Dr. Kesici, ama bu yemyeşil görüntünün çok tehlikeli olduğunu vurguladı. Dr. Kesici, Yeşilırmak'ın havzadaki tarımsal sulama için aşırı su alımları ve her türlü atığın yıllarca hiçbir arıtmaya tabi tutulmadan nehre verilmesi sonucu yok olma tehlikesi altında olduğunu kaydetti.

Dr. Kesici: Zehir saçan yeşillik

Dr. Kesici, “Adı gibi yeşil akması beklenen Yeşilırmak, şimdi adeta zehir saçan yemyeşil su şeklinde akıyor. Nehirde kokuya da neden olan bu akış, diğer birçok doğal su kaynaklarımızdaki olduğu gibi mavi-yeşil alg adını verdiğimiz su yosunlarının aşırı artışı sonucu oluşmaktadır" dedi.

Aşırı koku ve sinek sorunu yarattı

Nehirdeki mikroorganizmaların, kirlilik nedeniyle aşırı arttığına dikkat çeken Dr. Kesici, “Bir zamanlar rahatlıkla içilebildiği suyunun içilemez olmasının yanı sıra, nehirdeki canlıların yaşamasına da olanak tanımıyor. Nehrin belirli bölgelerinde oksijensizlik nedeniyle balık ölümleri yaşanıyor. Kanalda oluşan aşırı koku, görüntü kirliliğinin yanı sıra artan sinekler Amasya'nın güzelliklerine hiç yakışmıyor" diye konuştu.

Su birikintisene dönüşmüş

Tokat'tan Samsun'a kadar 519 kilometrelik alanda zengin su debisiyle coşan nehrin son yıllarda, doğal nehir özelliğini de kaybederek adeta su birikintisine dönüştüğünü belirten Dr. Kesici, “Yaptığımız araştırmalarda, nehir boyunca, nehre atık su bırakan, açık deşarj borularının oldukça fazla olduğu belirlendi. Bu borular vasıtasıyla mahallelerin, kilometrelerce uzunluktaki asfalt yolların trafiğinden kaynaklanan egzoz, balata vb. kimyasal kirlilik yağışlı dönemlerde mazgal-boru sistemleriyle nehre ulaşıyor. Ayrıca başka yapısal atıkların da hala nehre bırakıldığı belirlendi" dedi.

Toprak bitki adacıkları oluşuyor

Azalan su seviyesi nedeniyle nehirde giderek artan toprak-bitki adacıklarının suyun akışına da engel olduğunu kaydeden Dr. Kesici, “Nehirdeki suların temizlenmesinde büyük önem taşıyan, nehir kıyılarındaki sazlık bitki topluluklarının bakımsızlığı da kirlilik oluşturuyor. Sazlık alanlarla birlikte, kanalda yaygın olan kedi kuyruğu adını verdiğimiz su kıyı bitkilerinin bakımlarının yapılmaması, bu alanlarda mavi- yeşil alglerin depolanmasına neden oluyor. Ayrıca, katı atıkların da depolanmasına neden olan bu alanların mutlaka temizlenmesi gerekir" diye konuştu.

Aşırı kirlilik

Dr. Kesici, yerleşim, tarım, sanayi alanlarının, yıllarca hiçbir arıtmaya tabi tutulamadan atık sularının bırakılması sonucu aşırı oranda kirletilen ırmağın, doğal havzası ve kıyılarının da farklı amaçlarla adeta işgal edilmesi nedeniyle korunamadığını da söyledi. Aşırı kirlilik ve su alımlarının, suyun temizleme gücünü ve etkisini yok ettiğini de dile getiren Dr. Kesici, Tokat-Turhal bölgesinde şeker pancarı üretimi ve fabrikasının, yıllarca suyun kaynağından kirlenmesine neden olduğunu kaydetti.

Su seviyesinde görünürlük sıfır

Yeşilırmak'ın ırmak özelliğini kaybettiğini, kurumakta olan dere görünümünde olduğunu ifade eden Dr. Kesici, “Kirlilik nehrin suyu ve dip çamurlarında analiz bile yapılmasını gerektirmeyecek şekilde çok yaygın olarak görülmektedir. Nehrin çok az olan su seviyesinde görünürlük, aşırı çoğalan siyanobakteriler nedeniyle sıfır. Oksijen seviyesi hem durgunluk hem de bakteri artışı nedeniyle birin altındadır. Azot ve fosfor miktarı 5 üzerindedir" diye konuştu.

Nehir için çözüm önerileri

Dr. Kesici, çözüm önerilerini ise şöyle sıraladı:

“Dip çamuru bilimsel yöntemlerle temizlenmelidir, sazlık alanların bakım ve gençleştirme çalışmaları yapılmalıdır. Irmak boyunca suların modern arıtma yöntemlerinden geçirilmeden nehre deşarj edilmesine izin verilmemelidir. Yağmur sularıyla kirlenen şehir sularının, nehre ulaşmaması için ayrık suyu toplama kanalizasyon sistemi düzenlemeleri yapılmalıdır. Tarımın şekli, dokusu ve alanı mutlak koşulla belirlenmelidir. Siyanobakteri artışını hızlandıran yapay gübre ve tarım kimyasallarıyla üretime son verilerek, damla sulama sistemi zorunlu hale getirilmelidir."