Haberler iyi değil! 11 yılın en kötü sezonu

Türkiye'de İklim değişikliğine bağlı olarak değişen hava koşullarından en çok etkilenen ürünlerin başında gelen zeytin  ağacı varlığı her yıl artarken zeytin ve zeytinyağı üretimi aynı oranda artmıyor, azalıyor. Ulusal Zeytin ve Zeytinyağı Konseyi'nin koordinatörlüğünde yapılan rekolte tespit ve tahmin çalışmasına göre, 2020-2021 sezonunda Türkiye'nin zeytin üretimi son 11 sezonun en düşük seviyesinde gerçekleşecek. Zeytinyağı üretiminin de buna bağlı olarak son 7 yılın en düşük seviyesine gerilemesi bekleniyor.

Son dönemde Türkiye'nin zeytin ağacı varlığı geçen yıla göre yüzde 4 artarak  188 milyon 749 bin ağaca ulaştı. Bu ağaçların 159 milyon 352 bini zeytin veren, 29 milyon 397 bini meyve vermeyen ağaçlar. Ağaç sayısındaki artışa rağmen üretim hızla azalıyor.  Bu sezon zeytin üretimi son 11 sezonun en düşük seviyesinde olacak. Ulusal Zeytin ve Zeytinyağı Konseyi'nin 2020-2021 Rekolte Tahmin Raporuna göre, bu sezon dane zeytin üretimi  1 milyon 316 bin 850 ton olacak. Bunun 430 bin 327 tonu sofralık zeytin olarak ayrılacak, 886 bin 524 bin tonu ise yağlığa ayrılacak. Zeytinyağı üretiminin 172 bin 813 ton olması tahmin edildi.

 Üretim azalıyor

Türkiye'nin zeytin üretimi 2006-2007 sezonunda  1 milyon 766 bin ton seviyesinde gerçekleşirken zeytin ağacı varlığı 129 milyon 265 bin adetti. 2007'de yaşanan kuraklığın etkisi ile 2007-2008 sezonunda 144 milyon 329 bin zeytin ağacı varlığı ile Türkiye 1 milyon 75 bin ton zeytin üretebildi. 2009-2010 sezonunda üretim 1 milyon 290 bin ton oldu. Bu tarihten sonra ilk kez  2020-2021 sezonunda  üretim 1 milyon  400 bin tonun altına gerilemiş olacak. Bundan 4 sezon önce  2017-2018'de üretim ilk kez  2 milyon sınırını aşarak 2 milyon 100 bin ton oldu. Geçen sezon  1 milyon 532 bin ton olan zeytin rekoltesi 2020-2021 sezonunda  1 milyon 316 bin ton olacağı tahmin ediliyor. Ancak, rekolte tahmininin ekimde sonuçlandırıldığı dikkate alındığında yağışsız geçen bu dönemin etkisi ile üretimin 1 milyon 300 bin tonun da altında gerçekleşebileceği öngörülüyor.

Rekolte tahmin raporunda da buna dikkat çekilerek şöyle deniliyor: " Rekolte tahmin çalışmalarının sürdürüldüğü günlerde dahil, kuraklık etkisi ile dane iriliği istenilen boyuta gelemediği, ağacın yeterli suyu alamaması gibi nedenlerle kuraklığın devam etmesi durumunda, sofralık zeytine ayrılacak miktarda azalma olacağı, bu gibi danelerin yağlık olarak değerlendirileceği öngörülmektedir."

Zeytinyağı üretimi son 7 yılın en düşük seviyesine inecek

Ulusal Zeytin ve Zeytinyağı Konseyi'nin koordinatörlüğünde yapılan tahmin çalışmasına göre, 2020-2021 sezonunda zeytinyağı üretimi 172 bin 813 ton olacak.  geçen sezon zeytinyağı üretimi 224 bin 595 ton olarak tahmin edilmişti. Geçen seneye göre dane zeytin üretiminin  215 bin 651 ton, zeytinyağı üretiminin ise 51 bin 780 ton daha az olacağı tahmin edildi.

Bu sezon son 7 sezonun da en düşük üretimi olacağı tahmin edildi. 2013-2014  sezonunda  160 bin ton olan  zeytinyağı üretimi 2014-2015 sezonunda 190 bin tona çıktı. En yüksek üretim ise  2017-2018 sezonunda 263 bin ton olduğu belirtildi.

Rekolte tahmin raporunda üretimin daha da düşebileceği şu sözlerle ifade edildi:"Ancak 2020/21 hasat yılının yaz ve sonbahar aylarının çok kurak geçmesi nedeni ile zeytin ağacının yeterli beslenememesi, yağlanmanın tam oluşamaması gibi nedenlerle, kuraklığın devam etmesi durumunda randımanda ve dane zeytin tonajında azalma olabileceği ve tahmin edilen zeytinyağı miktarında azalma olabileceği öngörülmektedir."

Destekler beklenen etkiyi gösteremedi

Rekolte tahmin raporunda desteklemelerle ilgili çarpıcı bilgilere yer verildi. Desteklerin yetersiz ve beklenen etkiyi göstermediğine dikkat çekilerek şu değerlendirmeye yer verildi:

"Tarım ve Orman Bakanlığı 2019 yılı Bitkisel Üretime Destekleme Ödemesi Yapılmasına Dair Tebliğ’de zeytin üreticisine, ÇKS kayıtlarında belirtilen alan dikkate alınarak 15 TL/da mazot ve 4 TL/da gübre ödemesi desteği olmak üzere toplam 19 TL/da, 80 krş/kg Zeytinyağı fark ödemesi desteği, 100 TL/da Bitkisel Üretim Yapan Küçük Aile İşletmesi desteği ve ilk defa dane zeytin için 15krş/kg desteği belirlenmiştir. Üreticilere yapılan desteklemelerin yetersiz olması sektöre büyük zarar vermektedir. Avrupa Birliği’nde olduğu gibi piyasayı düzenleyici fiyat ve destek modellerinin uygulanması, zeytincilik sektöründe ürün ve üretim maliyetinin düşürülmesinde mutlak gerekli görülen ve zeytincilikte kullanılan girdilerden başta gübre, akaryakıt ve enerjinin ucuzlatılması gerekmektedir. Zeytin ve zeytinyağı sektöründe desteklemeler, çeşitli kalemlerde verilmekte ancak küçük aile işletmeciliğinin yoğun olması nedeniyle verilen desteklerin çok küçük bir kısmı üreticinin faydasına sunulmaktadır. Toplam zeytin danesine de destekleme yapılmasına rağmen etkisi çok düşük kalmıştır."