Karadeniz'de yürütülen ilk bilimsel bu altı kazıları ile Helenistik dönemden itibaren ticaret hayatının içinde olan Kerpe'nin saklı hazinesi gün yüzüne çıkıyor. Helenistek dönemden bu yana doğası ve iklimi ile bilinen ve Helen dilinde "çanak, çömlek, testi ve küp" anlamına gelen "kalpe", günümüzdeki ismi ile Kerpe, dönemler boyunca ticaretin merkezi olarak anıldı.
Roma, Bizans dönemlerinde ticaret hayatına devam eden liman, Osmanlı döneminde de hem Karadeniz'in Anadolu'ya açılan kapısı, hem de İstanbul'un ihtiyaçlarını karşılayan bir coğrafya oldu.
Kültür ve Turizm Bakanlığı bölgede, Antik Kalpe Limanı'na ait mendirek kalıntılarının büyük çoğunluğunun su altında bulunması sebebiyle 2020'de su altı kazı çalışmaları başlattı.
Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü onayıyla Kocaeli İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Kocaeli Müze Müdürlüğünce yürütülen çalışma ile Karadeniz kıyılarında bir ilk yaşanmış oldu. İlk defa bir bilimsel kazı çalışması gerçekleştirildi.
Ekipler, yaklaşık 2 bin metrekarelik bir alana dağılmış kalıntılara ulaşmak için dalış yaptı. Karadan 80 metre uzakta, 4 metre derinlikte geçmişin izlerine rastlandı. Antik limana ait 2 mendirek parçası bulan ekipler, en çok amfora (iki kulplu, antik döneme özgü çömlek) kalıntıları buldular.
Kerpe Limanı'nda bulunan bu gizli hazineler ile kentteki ticari hareketliliğinde önemli bir boyutta olduğu gözler önüne serildi.
Fiziksel olarak görüntülerini korumaları sebebiyle kolayca hangi döneme ait oldukları anlaşılan eserlerin en erken tarihlisi M.Ö. 4. yüzyıl, en geç tarihlisinin ise M.S. 12. yüzyıla ait olduğu saptandı. Eserler arasında en geç tarihli olan "geç Roma" eserleri bulundu.
Su altı kazı çalışmalarında, kale kalıntıları, limanın gündelik hayatına dair seramikler ve 4 bölgede batıklar da bulundu.
Kocaeli Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu, bölgedeki yoğun kültür varlığını göz önüne alarak, Kerpe Koyu'nu "1. derece arkeolojik sit alanı" ilan etti.
Karar doğrultusunda, alanda inşaat çalışması yapılamayacak, gemi, tekne gibi deniz taşıtları çapa, demir ve ağ atamayacak.