İran Cumhurbaşkanı Reisi öldü! İran'da şimdi ne olacak?

63 yaşındaki İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi, Azerbaycan sınırı yakınlarında geçirdiği helikopter kazası sonucu hayatını kaybetti.

REİSİ, 2021 YILINDA GÖREVE GELMİŞTİ

İran İslam Cumhuriyeti'nin son cumhurbaşkanı olan Reisi, 2021 yılında göreve geldi. Rejime sıkı sıkıya bağlı olan Reisi, İran dini lideri Ayetullah Hamaney'in de halefi olarak görülüyordu.

Reisi, 1960 yılında İran'ın dini açıdan önemli şehirlerinden biri olan Meşdat'ta din adamı bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi, babasının izinden giderek 15 yaşında Şii ilahiyat okuluna katılmak üzere Kum'a gitti.

İran'ın sosyal ve ekonomik anlamda çok sayıda değişiklikten geçtiği yıllarda yetişti, İslam Devrimi'nde aktif bir rol aldı. İslam Devrimi'nin çalkantılı ilk yıllarında Reisi, Tahran'daki Shahid Motahari Üniversitesi'nde eğitimine devam etti ve burada İslam hukuku alanında doktora yaptı.

1979'daki devrimin ardından farklı bölgelerde savcı olarak görev yaptıktan sonra 1985 yılında savcı yardımcısı olarak başkent Tahran'a gönderildi.

Çok sayıda İranlı'ya ve insan hakları aktivisti, Reisi'nin 1988'den sonra siyasi mahkumların öldürülmesinde büyük rol oynadığı düşünülüyor. Reisi bu iddialara hiçbir zaman yanıt vermedi.

1989 yılında Hamaney'in İran'ın dini lideri olmasının ardından Reisi'nin yargı kanadındaki yükselişi hızlandı.

Reisi, 1990-1995 yıllarında Tahran Cumhuriyet Başsavcılığı görevine atandı.

2009'daki tartışmalı başkanlık seçimlerinin aylarca süren halk protestolarına sebep olmasıyla Reisi, toplu tutuklamalara destek verdi.

2016 yılında ise ülkenin en büyük hayır kurumunun başına getirilerek milyarlarca doların yönetiminden sorumlu oldu. 2019'da yargının başına gelen Reisi, aynı yıl ABD tarafından yaptırımlara maruz kaldı.

2017 yılında Hasan Ruhani'ye seçimleri kaybeden Reisi, 2021 yılında cumhurbaşkanlığı seçimini kazandı.

2022'nin sonlarında, Mahsa Amini'nin kadınlara yönelik İslami kıyafet kurallarını ihlal ettiği gerekçesiyle gözaltındayken öldürülmesinin ardından ülke çapında protesto dalgası başladı.

Mart 2023'te, uzun zamandır bölgesel gerginliğin olduğu İran ve Suudi Arabistan, diplomatik ilişkileri yeniden tesis eden bir anlaşmayı duyurdu.

Suudi Arabistan'la ilişkilerin yumuşama dönemine girmesi, Reisi döneminde İran dış politikası açısından beklenmedik bir gelişmeydi.

ŞİMDİ NE OLACAK?

İran İslam Cumhuriyeti Anayasası'na göre, cumhurbaşkanını görevdeyken hayatını kaybederse birinci başkan yardımcısı göreve getiriliyor. En fazla 50 gün içinde yeni bir cumhurbaşkanının seçilmesi gerekiyor.

Normal şartlarda Reisi, 2025 yılına kadar görevine devam edecekti. Ancak Reisi'nin hayatını kaybetmesiyle Cumhurbaşkanı Birinci Yardımcısı Muhammad Mukhbar, göreve gelecek. Anayasaya göre Temmuz başında yeni cumhurbaşkanının seçilmesi gerekecek.