Rekabet Kurumu’ndaki hesap günü ve zincirlerin çarpıcı WhatsApp yazışmaları
Önceki günkü yazımda, terbiye sınırlarını aşan bir çıkış yaparak hükümet ortaklarını ve medya mensuplarını ağır sözlerle aşağılayıp hakaret eden BİM CEO’su Galip Aykaç’ın 7 Aralık’ta hesap vereceğini söylemiştim. Hesap vereceği yer tabii ki Rekabet Kurumu’ydu. Çünkü kendileriyle birlikte 20 perakende ve market zinciri firma ile üretici şirketler hakkında yürütülen, 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkındaki Kanun’un 4. Maddesine muhalefetten yürütülen soruşturma sonuçlanmıştı ve muhatap firmalar 6-7 Aralık tarihlerinde savunmalarını yapacaklardı.
Rekabet Kurumu şahane bir uygulamayla savunmaları açık hale getirdiler ve online yayınladılar.
Önceki gün ve dün, 20 firmadan bazılarının savunmalarını dinleme imkânı buldum. Rekabet Kurumu adil biçimde savunmacıların temel savlarını yazılı olarak ekrana getirdiler. Yayın son derece kaliteliydi.
REKABET İHLALİ SAYILAN YAZIŞMALARDAN BAZILARI
Savunmalarla ilgili firma bazında burada bir değerlendirme yapmayacağım. Yalnızca bazı notlar aldım, onları paylaşacağım. Firmalardan bazıları Rekabet Kurumu’nun kendilerine ilettiği belgelere ve WhatsApp yazışmalarına savunmalarında yer verdiler. Dolayısıyla, aşağıdaki yazışma belgeleri onlara ait. Yayın esnasında görünür oldukları için ben de sizlerle paylaşıyorum.
10.08.2020 TARİHLİ YAZIŞMA
DOĞANAY CEO-TAXİM WhatsApp grubundaki yazışmalar:
ÖB-Bu konuyu bugün… ile konuştum. Yarın 4,95 raf fiyatına geçiyorlar BİM’de.
CK-Gerek kalmadı yani.
ÖB-Tamam, süper aksiyona geçmişler.
CK-Sadece yapamazlar ise bastıralım diyecektim, yapmışlar.
ÖB-Rafta görmeden inanmam. Ama iki haftadır uğraştığını söylüyordu. Biz devreye girmeden zammı halletmeleri çok iyi olur. …. Da bizimle aynı fikirdeymiş.
CK-Evet biz çalıştık bu konuyu. Esas bayilerin de geçmeleri lazım arkadan.
03.05.2021 TARİHLİ BİR YAZIŞMA
Doğanay Gıda Satış isimli Whatsapp grubunda Doğanay Doğu Marmara Bölge Müdürü GV, Satış Müdürü UA ve diğer Satış Müdürü MS arasında geçen konuşma:
GV-12.28-Migros sirkeyi düzelt müdürüm
GV-12.35-3,95 koli satışı bizi yorar ama bitirmez bizi.
GV-13.31-Satın alma aradı. Biz 4.30 fiyat veriyoruz.
UA-13.32-Aşı yan etki yaptı galiba … abi fiyatlara sardın.
GV-13.38-Yok aşı değil. Şu ANP düzeltmezseniz gitti.
UA-Sen çağrıyı düzeltme bildirdin mi abi. 1 lt. cam şalgamı 4,95’ten satıyor ANPA şu anda bizden almadı dışarıdan alıyor.
MS-13.39-G. Rica ediyorum. Bu ANPA Gros’a kim şalgam veriyor ve neye göre veriyor.
23.11.2021 TARİHLİ BİR YAZIŞMA
Doğanay Satış Müdürü BG ile Migros Satın Alma yöneticisi DÇ Arasında geçen whatsapp yazışması:
DÇ-Aralık’ta bir lt. şalgamı kataloğa koyacağız.
BG-4.45 basabilirsin.
DÇ-Bir fiyat versen.
BG-Bu arada rafı yükseltmen lazım.
DÇ-İyi fiyat mı bak mahcup olmayayım.
BG-Yüzde 30 zam yaptık abi. Süper, inan bana. Ben seni mahcup etmem.
DÇ-5,20
BG-Ama iki üründe raf yükseltmen lazım.
DÇ-Raf 5,20 abi.
BG-Çok al, az öde.
OCAK 2017 TARİHLİ HARİBO-MİGROS ARASINDAKİ YAZIŞMA
Haribo X Kişi- … Hanım günaydın. Rakip Jelly ürünlerimizin fiyatlarını yarın itibarı ile 2,75 TL’ye yükselecektir. Bu konuda gerekli teyitleri aldık. Fiyat girişleri tamamlanmış olup yarın sabahtan itibaren sizinle fiş görüntüsünü paylaşıyoruz olacağız. Sizin de yarın itibari ile tüm Jelly 200 g çeşitlerimizde fiyatınızı 3,45 TL’ye yükseltmeniz önemlidir. Fiyatların yükselmemesi durumunda tekrar fiyat sarmalına girilmesi kaçınılmaz olabilir. Sizden ricamız, yeni fiyatların sisteme bugün tanımlanması ve yarın rafa yansımasıdır. Desteğiniz için şimdiden teşekkürler.
HAZİRAN 2020 ŞOK İÇ YAZIŞMASI
X kişi …Bey merhaba.
Fiyat geçişi formları ve Taşkale cevizli Sucuk depo paylaşımını ekte onayınıza sunarız.
Haribo: Piyasayla aynı gün organize edilmektedir. Sadece raf fiyatı geçilecektir.
ARALIK 2020 HARİBO İÇ YAZIŞMASI
X Kişi-… Merhaba
BİM’de listeleme bildiğin üzere 5,75 TL raf fiyatına göre yapıldı. Bu nedenle piyasa raf fiyatlarımızı düzeltmeden ürün alımı yapmayacaklar. 15 Ocak tarihinde başta A101 ve Migros olmak üzere fiyatlarımızı geçmeyi planlıyoruz. Fişlerimizi alıp müşteri paylaşımının ardından resmi sipariş gelecek. İlk sipariş 20000 koli olacaktır.
HARİBO İÇ YAZIŞMASI
“Arkadaşlar merhaba, yarın Migros 80 gram çeşitleri 4,75 TL oluyor. Carrefour ile de görüşüyorum. Orası da geçecektir. Bu nedenle diğer müşterilerin beklemesi için bir anlam yok. Bugünden itibaren tüm müşterilerin yarından itibaren başlayarak en kısa zamanda raf geçişlerinin tamamlanması için desteklerinizi rica ederim”
Firmaların çoğu teorik sektörel ve yapısal sorunlardan söz etmeyi tercih etti. Misal bir firma sözcüsü dakikalarca Hub&Spoke teorisinin ne olduğunu ve yansımalarını anlattı. İddiaları tek tek cevaplamadılar. Bu yüzden onlarla ilgili WhatsApp yazışması belgesi görebilme imkânı olamadı.
SAVUNMALARDAN NOTLAR:
1- Bazı firmalar yazışmaları kabul etti ve “Bizim resmi tutumumuz bu değil. Yapanlar hakkında disiplin yönetmeliğimizi uygulayacağız” dediler. Yani çalışanlar suçlu, tepeden bir talimat yok.
2- Rekabet Kurumu’nun sunduğu WhatsApp yazışmaları arasında zaman aralıklarının olması bir firma tarafından “Bu zaman aralıkları belgelerin kanıt niteliğini ortadan kaldırabilir. Bu ancak şüphe olarak nitelendirilebilir” dedi.
Not: Oysa Rekabet Kurumu’nun çalışması çok uzun zaman sürüyor. Önce titiz bir çalışma yürütülüyor ve belgeler toplanıyor. Bu sürede zaten 1-1,5 yıl geçiyor. Sonra soruşturma tamamlanıp iddialar taraflara gönderiliyor ve yazılı savunma için muhataplara yedi ay süre veriliyor. Daha sonra da sözlü savunmaya geçiyor ve bu da 4-5 ay sürüyor. Sözlü savunmanın ardından da karar veriliyor Rekabet Kurumu tarafından ki toplam süre nereden baksanız iki yılı buluyor yasa gereği. Bir de iş mahkemeye götürülüyor taraflarca. Hesap edin. Kaldı ki bir suçun bir kere ve çok zaman sonra tekrar işlenmesi, aradaki zaman farkının çok olması nedeniyle suç niteliğini ortadan kaldırır mı?
3- Doğanay ve Haribo gibi firmalar yazılı argümanları ve yazışmaları tek tek cevaplamayı tercih etti. Carrefour, Migros, Şok gibi büyük zincirler “Hepsine cevap vermemiz mümkün değil” diyerek genel teorik ve hukuki bir savunmayı tercih ettiler.
4- Bir firmanın temsilcisi savunmasında aynen şöyle dedi:
“Tüketici bir markete gidip ürün pahalı gelince diğer markete gidiyor. Bakıyor ki orada da fiyat aynı. O zaman ‘Demek ki ürün fiyatı artmış’ diyor.”
5- Bir firma sözcüsü tedarikçi sayısı çok fazla olduğundan yakındı.
6- Bir diğeri “Markalar arasında rekabet varsa kartelci piyasa riski yüksek değildir” dedi. İlginçti.
Not: Teorik olarak doğru. Ancak dava konusu da bu. Rekabetçi piyasayı ortadan kaldırıp firmalar arasında ortak hareket etme noktasında, yani kartelleşme işbirliği açılan bir soruşturma bu.
7- Bir firma sözcüsüne göre ise fiyat geçişi, yani rafta etiket değiştirip zam yapmanın sebebi rekabetten kaynaklıymış.
Not: Oysa sorun da suçlama da bu. Marketler kendi aralarında artışları yazışmalarla revize ediyorlar. Bunu da tedarikçiler ve perakendecilerle birlikte organize biçimde yürütüyorlar Temek ki tüketicinin bu sonuca varması için fiyatları birlikte artırıyorlar. İşte bu davranış biçimi Rekabet Kurumu tarafından KARTELLEŞME SUÇU olarak nitelendiriliyor.
8- Özellikle büyük marketler kendilerinin tam tersine fiyat istikrarı sağlamada bir kalkan olduğunu belirtiyor.
9- Bir zincir marketin avukatı ise savunmasında adeta itiraf etti:
“Aramızdan biri zam, yani fiyat geçişi yaptığında, diğeri de yapıyor. Bu da kurumun dediği gibi bir oligopol oluşturuyor. Bu doğru.”
10- Bir tedarikçi(üretici) firmanın söylediği ise ZİNCİR MARKETLER GERÇEĞİNİ net biçimde ortaya koydu. Bu üretici firmanın sözcüsü “Bizim ürünlerimiz market raflarında yüzde 1-2 oranında yer bulabiliyor. Kalanı bu marketlerin Private Label ürünleri. Rafları onlarla dolduruyor. Bu durum bizi mağdur etti” diyorlar. Kendi ürününü diğerlerinin önüne geçirip haksız rekabet yapıyorlar.
Not: Private Label, zincir marketin kendi fabrikalarına ürettirdiği ürünler. Önceki yazımda Avrupa’da Private Label ürün oranının zincir marketlerde en fazla yüzde 30 olduğunu, ama Türkiye’de yüzde 70-80’e ulaştığını ifade etmişti.
FİYATLAR VE FİYAT GEÇİŞLERİ, YANİ ZAMLAR BUNDAN SONRA TİCARET BAKANLIĞI’NA GÖNDERİLECEK
Dün gece Perakende Ticarette Uygulanacak İlke ve Kurallar Yönetmeliği’ne bir madde eklenmiş ve Resmi Gazete’de yayınlanmış. Aynen şöyle deniyor VERİ PAYLAŞIMI adlı 12/Ç-1 maddesinde:
“Perakende ticaretin etkin ve sürdürülebilir rekabet şartlarına göre yapılmasına yönelik politikaların geliştirilmesi, kamuoyunun aydınlatılması ve tüketicinin fiyat karşılaştırması yapabilmesine imkân sağlanması amacıyla, gıda perakende sektöründe hızlı tüketim mallarının satışıyla iştigal eden ve şube sayısı iki yüzden fazla olan zincir mağazalar, satışa sundukları ürünler ile şubelerine ilişkin verileri Bakanlıkça belirlenen sisteme aktarmakla yükümlüdür. Bu veriler ilgili kurum, kuruluş ve kamuoyuyla paylaşılabilir. Veri aktarımının usul ve esasları Bakanlıkça belirlenerek ilgili zincir mağazalara bildirilir.”
Yani zam geçişleri varsa bu Ticaret Bakanlığı ile paylaşılacak. Daha doğrusu halkla da paylaşılması gerekir ki vatandaş ne, nerede ucuz görebilsin.
Bunun düşünülmesi için acaba biz medya mensuplarının dürtüklemesiyle sorunun açığa mı çıkması gerekiyordu? Neden düşünülmedi?
Neyse, artık bu soruları Sayın Ticaret Bakanı’na sormaktan vazgeçtim.
2023 seçimleri kapıda Hal Yasası çıkacak hâlâ.
Tamam, sustum.
Hamiş: BİM’i merak eden varsa, izleyemedim çünkü online yayın kesintiye uğradı.
