Seçim takvimi mi, seçim tarihi mi?
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın, 23 Ocak Pazartesi günü yapmış olduğu kabine toplantısı sonrasında 14 Mayıs 2023 Pazar günü seçim tarihinde güncelleme yapılmak suretiyle anılan tarihte milletvekili seçimleriyle birlikte cumhurbaşkanının seçileceğini çok net bir şekilde söyledi.
Son birkaç gündür muhalefetin hukukçu kurmayları ile bazı hukukçular Sayın Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın yapılacak seçimlere Anayasa’nın 101. maddesinin iİkinci fıkrasında yazılı, “Bir kimse en fazla iki defa cumhurbaşkanı seçilebilir” cümlesinden hareketle seçimlerde Sayın Erdoğan’ın cumhurbaşkanı adayı olamayacağını söylemekteler.
Tüm bu söylenenlerin ötesinde seçim sürecinde cevap aranan birçok başlığa temas ettiğimiz 14 Mayıs 2023 seçimleri ile ilgili aklınıza takılan soruları sizin için yanıtladığımız yazımızı birlikte inceleyelim.
Muhalefetin hukukçularına göre;
Anayasa’nın 101. maddesinin ikinci fıkrasında yazılı, “Bir kimse en fazla iki defa cumhurbaşkanı seçilebilir’’ hükmünün 2007 Anayasa değişikliği ile anayasamıza girdiği, yeni bir hüküm ifade etmediği, ilgili madde yürüklükte iken Cumhurbaşkanı Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın 2014 yılında birinci dönemine seçildiği, 2018 yılında ikinci dönemine seçildiği, tekrar aday olabilmesi için anayasa madde 116/3 hükmü gereğince Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin 5/3 çoğunluğu (360) milletvekilinin evet oyu ile seçimlerin yenilenmesi kararı verilmesi halinde aday olabileceğini ileri sürmektedir.
Cumhur ittifakının hukukçularına göre;
6771 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nda değişiklik yapılmasına dair kanun ile Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne geçildiği, cumhurbaşkanı adaylığını düzenleyen 101. maddenin yeniden yazıldığı belirtilmektedir. Ayrıca yapılan değişikliğin 18/b maddesinde 101. maddesinde yapılan değişikliğin birlikte yapılacak ilk Türkiye Millet Meclisi ve cumhurbaşkanlığı seçimlerine ilişkin takvimin başladığı yürürlüğe gireceğine ilişkin hüküm eklenmiştir. Belirtilen hüküm gereğince 101. maddenin yeni yürürlüğe girmiş olduğundan Cumhurbaşkanı’nın birinci dönemi için seçildiği ileri sürülmektedir.
ANAYASAYA GÖRE SEÇİMLERİN YENİLENMESİ
TBMM ve Cumhurbaşkanlığı Seçimlerinin yenilenebilmesi için meclisteki milletvekillerinin 5/3 çoğunluğu (360 Milletvekili) ile seçimlerin yenilenmesine yahut Cumhurbaşkanı tarafından verilecek karar ile seçimler yenilenebilmektedir.
Bunun dışında seçimlere gidebilmek için ise beş yıllık seçimlerin yenilenmesi için doğal süre olan 18 Haziran 2023 tarihini beklemekten başka bir yol bulunmamaktadır.
YENİLEME KARARI EN GEÇ 6 MART HAFTASI VERİLEBİLİR
Meclis tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verilmemesi yahut doğal süre beklenmemesi halinde ise Cumhurbaşkanı tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verilmek zorundadır. Söz konusu takvimin oluşabilmesi için ise Cumhurbaşkanı'nın en geç 6 Mart haftası içerisinde seçimlerin yenilenmesine karar vermesi ve bu durumun resmî gazetede yayınlanması gerekir.
SON SÖZ YÜKSEK SEÇİM KURULU'NUN
Seçim takviminin çalışmaya başlamasıyla birlikte cumhurbaşkanı adayları Yüksek Seçim Kurulu tarafından resen yapılacak incelemeye tabi tutularak adayın seçimlere katılıp katılamayacağı hakkında kesin nitelikte bir karar verecek. Buna göre, bir adayın cumhurbaşkanı olabilmesi için gerekli şartları taşıyıp taşımadığına karar verecek en son makam Yüksek Seçim Kurulu’dur.
SİSTEM DEĞİŞİKLİĞİNİN SEÇİMLERE ETKİSİ
11 Şubat 2017 tarihinde Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (6771 sy.)’un 18. Maddesinin (b) fıkrasına göre, “75, 77, 101 ve 102’nci maddelerinde yapılan değişiklikler, birlikte yapılacak ilk Türkiye Büyük Millet Meclisi ve cumhurbaşkanlığı seçimlerine ilişkin takvimin başladığı tarihte” yürürlüğe girdiğine dikkat edilecek olursa Cumhurbaşkanı “Adaylık ve Seçimi” yan başlığı altında 101. Maddenin değişikliğe uğradığı, dolayısıyla değişikliğe uğrayan madde metni sonrasında “Cumhurbaşkanının görev süresi beş yıldır. Bir kimse en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilebilir” düzenlemesinin değerlendirilmesi gerekir.
SEÇİM TAKVİMİ Mİ, SEÇİM TARİHİ Mİ?
Anayasanın 67. maddesi ile düzenleme altına alınan “seçme, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakları”nı düzenleyen maddenin son fıkrasında, “Seçim kanunlarında yapılan değişiklikler, yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir yıl içinde yapılacak seçimlerde uygulanmaz” anılan kanun hükmü gereğince seçim kanunlarında yapılan değişikliklerde açıkça yürürlük tarihinden itibaren bir yıl içinde yapılacak seçimlerden bahsedilmiştir.
7393 sayılı kanun ile milletvekili seçimi kanunu ile bazı kanunlarda değişiklik yapılmasına dair kanun 6 Nisan 2022 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
Anayasa 79. maddesi gereğince seçimlerin düzen içerisinde yapılmasını sağlamakla görevli olan tek yetkili merci Yüksek Seçim Kurulu’nun uygulamalarına ve içtihatlarına gidilerek seçim uyuşmazlıklarının çözüm yoluna gidilmesi gerekmektedir.
Buna ilişkin olaraksa 7102 sayılı yasa ile 2018 yılında Seçim Kanununda yapılan değişiklikler 16/3/2018 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Söz konusu madde düzenlemesi 31/03/2019 Mahalli İdareler Seçiminde, “Seçim Tarihi Esas Alınmak Suretiyle” kanun değişikliğinin uygulandığın görülmüştür.
SEÇİM TAKVİMİ DİKKATE ALINIRSA NE OLUR?
Seçim gününün esas alınmayarak seçim takvimi başlangıcı esas alınması gerektiği düşünülürse, 18 yaşını dolduran seçmenlerin, 18 yaşını doldurduğu gün hesaplamasında da seçim takvimi başlangıç tarihi esas alınması gerekir sonucu ortaya çıkar ki bu durumda 60 günlük süre içende ilk kez oy kullanacak seçmenlerin oy kullanamaması anlamına gelir ki böyle bir uygulama ve düzenlemeyi hiçbir hukuki saik koruyamaz.
Sonuç itibariyle, 14 Mayıs 2023 seçimlerine giderken Cumhurbaşkanı Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın seçimlere yeniden cumhurbaşkanı adayı olarak katılmasında hukuken bir engel bulunmamakla birlikte bu konuda son sözün Yüksek Seçim Kurulu’nda olduğu, Anayasa 67 son düzenlemesi çerçevesinde bir senelik sürenin hesabında seçim takviminin başlangıcı olarak nitelendirmenin kanaatimce doğru olmadığını düşünmekteyim.
