Yüksek emekli maaşı almak için nelere dikkat edilmeli?

4/A sigortalılar nasıl yüksek emekli maaşı alabilir? Emekli aylığı hesaplaması 2008 sonrası ABO hesaplaması emeklilikte yüksek maaş almanın yolları...

Emekli aylığı, yaşın ilerlemesi nedeniyle çalışma gücünün azalması sonucu gelir kaybına uğrayan sigortalıların geçimlerini sağlamak amacıyla kurulmuş yaşlılık sigortasından bağlanan aylığı ifade etmektedir. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda belirtilen işçi (4/1-a), kendi nam ve hesabına bağımsız çalışanlar (4/1-b) ile memurlar (4/1-c) açısından çeşitli dönemlerde gerçekleştirilen sosyal güvenlik reformları ile hem emeklilik yaşı hem de emekli aylığı hesaplama yöntemleri değişmiştir. Bu yazımızda emekli maaşı hesaplamada dikkate alınan parametrelere genel olarak değinilecek ve özellikle 4/a sigortalıları yönünden yüksek emekli maaşı için dikkat edilmesi gereken hususlara değinilecek.

4/A SİGORTALILAR NASIL YÜKSEK EMEKLİ MAAŞI ALABİLİR? *
Bir hizmet akdine dayalı olarak bağımlı olarak çalışan ve 4/a sigortalısı olarak tabir edilen eski SSK’lıların yüksek emekli maaşı almaları için temel iki belirleyici bulunmaktadır. Bunlar; çalışma dönemlerinde yüksek prime esas kazançlar üzerinden adlarına emeklilik primi kesilmesi ve yüksek aylık bağlama oranlarının elde edilmesidir. Maalesef her ikisi de her istenildiğinde değiştirilebilecek bir esnekliğe sahip değildir.

Yapılan hesaplamalar ülkemizde halen %30-35 bandında bir kayıt dışı çalışmanın varlığını göstermektedir. Kayıtlı çalışanların çok önemli bir oranının primleri de asgari ücret üzerinden ödenmektedir. Bu bakımdan yüksek bir emekli aylığı için yüksek kazanç üzerinden çalışma pek çok çalışan için mümkün olamamaktadır.

EMEKLİ AYLIĞI HESAPLAMASI *
SGK emeklilik yaşında olduğu gibi hesaplama sisteminde de önemli değişiklikler yapılmıştır. Sosyal güvenlik sisteminin finansman açığının kapatılması için emeklilik şartları zorlaştırılmış, buna karşın bağlanan maaş oranlarını belirleyen hem aylık bağlık oranları hem de ortalama kazancın hesabında dikkate alınan güncelleme katsayısı ise düşürülmüştür.

Emekli aylığının hesabında temel olarak 3 dönem ayrımı bulunmaktadır.

01.2000 tarihinden önce,
01.2000 ve 01.10.2008 tarihleri arası,
10.2008 tarihinden sonra,
olarak belirtilebilir.

2000 Öncesi dönem

Bu dönem aylığı hesabında; gösterge x memur maaş Katsayısı x ABO (Aylık Bağlama Oranı) formülü kullanılmaktadır.

31.12.1999 gününe kadar olan dönem için normal şartlarda 5.000 prim günü için göstergeden aylık bağlanacak ise ABO % 60’dır. (Üst gösterge için oran göstergeye bağlı olarak yüzde 50 ile yüzde 59,90 aralığında. en üst gösterge için ise bu oran yüzde 50’dir). Aylık Bağlama Oranı, 5.000 prim gününden sonra her tam 240 gün için yüzde 1 ve ayrıca kadınlar için 50, erkekler için 55 yaşından sonraki her tam yaş için de yine yüzde 1 oranında arttırılmaktaydı.

01.01.2000-30.09.2008 tarihleri arası için ABO hesaplaması

Bu dönemde gösterge-katsayı sistemi kaldırılmış, güncelleştirilmiş prim esasına dayanan farklı bir sistem getirilmişti. Sigortalının 2000 ve daha sonraki yıllara ait prime esas yıllık kazançları; Güncelleme katsayısı X Aylık bağlanma oranı = 4A emekli maaşı formülü hesaplanmaktadır.

Güncelleme katsayısı hesaplanırken, kişinin emekli olacağı yılın bir yıl öncesindeki yıla ait büyüme rakamları ve TÜFE rakamları kullanılmaktadır.

Aylık Bağlama Oranı ise, sigortalının toplam prim ödeme gün sayısının ilk 3600 günün her 360 günü için % 3,5, sonraki 5400 günün her 360 günü için % 2 ve daha sonraki her 360 gün için % 1,5 oranlarının toplamından oluşmaktadır.

Bu döneme ait bütün güncellenmiş kazançlar toplanır ve bu döneme ait prim gün sayısına bölünerek OGK (Ortalama Günlük Kazanç) bulunur. OGK, 360 ile çarpılarak OYK (Ortalama Yıllık Kazanç) hesaplanır. Aylık ise ortalama yıllık kazancın 12’de birinin ABO ile çarpımı sonucu bulunan tutardır.

2008 SONRASI ABO HESAPLAMASI *
01.10.2008 tarihi sonrası için ABO hesaplaması

01.10.2008 yılından sonra 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri kapsamındaki sigortalıların yaşlılık aylığı, ortalama aylık kazancı ile aylık bağlama oranının çarpımı sonucunda bulunan tutardır. Ortalama aylık kazanç, sigortalının her yıla ait prime esas kazancının, kazancın ait olduğu yıldan itibaren aylık talep tarihine kadar geçen yıllar için, her yıl gerçekleşen güncelleme katsayısı ile güncellenerek bulunan kazançlar toplamının, itibarî hizmet süresi ile fiilî hizmet süresi zammı hariç toplam prim ödeme gün sayısına bölünmesi suretiyle hesaplanan ortalama günlük kazancın otuz katıdır. Aylık bağlama oranı, sigortalının malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tâbi geçen toplam prim ödeme gün sayısının her 360 günü için % 2 olarak uygulanır. Bu hesaplamada 360 günden eksik süreler orantılı olarak dikkate alınır. Ancak aylık bağlama oranı % 90’ı geçemez.

Özetle,

Gösterge sisteminin esas alındığı 2000 öncesinde en yüksek emekli aylığı,
Gösterge yerine TÜFE ve ekonomik büyüme hızının tamamının baz alındığı 01.01.2000 ile 01.10.2008 arasında 2000 yılı öncesine göre biraz daha düşük emekli aylığı,
GSYİH gelişme hızının sadece yüzde 30’unun hesaba katıldığı 01.10.2008 tarihi sonrasında en düşük emekli aylığı,
söz konusudur.

Özellikle 4A ve 4B çalışanlarda SGK prim ödeme tarihlerine bağlı olarak aylık bağlanma oranı ve maaşlardaki alt sınır oranının değişmesi nedeniyle emekli maaşları da önemli oranda değişmektedir. Üçüncü dönem olarak adlandırabileceğimiz 01.10.2008 tarihinden sonra düşük prime esas kazançlar ile çalışanlarda önceki dönemlere göre oldukça düşük emekli aylıkları söz konusu olmaktadır. Son sosyal güvenlik düzenlemesi sonrasında asgari ücretin 3 kat ve altında maaş alan işçiler açısından eski dönemlere kıyasla daha dezavantajlı bir durumun olduğunu söylemek mümkündür. Yüksek ücretle çalışanlar açısından ise her hangi bir mağduriyet söz konusu değildir.

EMEKLİLİKTE YÜKSEK MAAŞ ALMANIN YOLLARI NELER? *
Peki, yüksek emekli maaşı için ne yapmalı? Emekli aylığı hesabında önceki dönemlerin aksine emekliliğe yakın dönemlerde ödenen primler değil, ödenmiş olan tüm primler dikkate alınmaktadır.

Daha yüksek emekli maaşı alınabilmesi için aşağıdaki durumlar göz önünde bulundurulmalıdır:

–Mümkün olduğunca gerçek ücretler üzerinden SGK primi ödenmelidir.

 Çalışanlar e-devlet aracılığıyla kolayca emekliliklerine esas olan kazançlarını hizmet cetvellerinden takip edebilirler. Harici/elden ücret-prim-ikramiye almaktan kaçınmalıdır. Tüm çalışma dönemlerinde elde ettikleri ücretlerin emeklilik hesabında dikkate alınacağı unutmamalıdırlar. Özellikle son dönemde artan yak hak ödemelerinden düzenlilik taşıyanların prime tabi tutulmasına dikkat edilmeli, amacını aşan hediye çeki gibi uygulamaların negatif etki yaptığı unutulmamalıdır.

Düşük kazançlı çalışanlar için birden fazla işverene bağlı kayıtlı çalışmak emeklilik hesabında avantaj sağlayacak. Sosyal güvenlik sistemimiz, 5510 s.k. 4/1(a) kapsamında birden fazla işverene tabi olarak çalışmaya izin verdiği için işçi adına iki ayrı iş yerinden ödenen primlerin toplamı emekli aylığına esas tutarı arttıracaktır. İlgili yılda geçerli olan SGK üst sınırını aşan ödemelerin hesapta dikkate alınmayacağını belirtmekte fayda bulunmaktadır. Aynı zamanda kaç farklı işyerinde çalışırsanız çalışın aylık gün sayınız 30 olacaktır.

-2000 yılı öncesi borçlanmalar yüksek tutarlardan mutlaka yapılmalı. Yurt dışı, doğum ve askerlik borçlanması halleri 01.01.2000 tarihinden öncesine denk geliyor ise, mümkün olan en üst sınırdan borçlanma yapılması emekli aylığını arttıracaktır. Askerliğin uzun dönemli yapılmış olması, bu durumdaki kişiler için önemli bir fırsat olacaktır.

Emeklilik tarihinin seçiminde içinde bulunulan ekonomik göstergeler de dikkate alınmalı.

Emeklilik için gerekli şartları taşıyan kişiler, içinde bulundukları yılın ekonomik göstergelerine göre karar vermelidir. Ekonomik büyüme hızı ve enflasyon oranı, emekli maaşlarındaki zam oranından yüksek ise, takip eden yılbaşında emeklilik başvurusunda bulunulmalıdır. Tersi durumda, enflasyon ve ekonomik büyüme hızı emekli aylıklarına yapılan zam oranından daha düşük gerçekleşirse, yıl sonunu beklemeden emeklilik dilekçelerinin SGK’ya verilmesi daha yüksek emekli aylığı alınmasını sağlayabilecek.

Son 3.5 yıl kuralına dikkat edilmeli

Emeklilik sisteminde 4/c, 4/a ve 4/b şeklinde en avantajlıdan başlayan bir sıralama mevcuttur. Bu kurala uygun olarak en son 7 yılda en fazla hangi statüden ödeme yaparsanız ona göre emekli olunur. Buna dikkat edilmesinde de fayda var.